اقتصاد افغانستان طی سالهای بعد از ۲۰۱۴

افغانستان، کشوریست که اکنون نظام بازار آزاد در آن جاری است. در نظام بازار آزاد، سیستم مالیه دهی با اخذ ۲۰ فیصد، عدم مداخله دولت جاری است. ولی به نسبت اینکه ۵۰ فیصد ولسوالی ها به دست طالبان افتاده، مالیه دهی آن به بودیجه طالبان تعلق گرفته است. از این رو سال به سال فیصدی عواید دولت کم شده و کشور از ترقی پیشرفت و توانایی مالی و بازدهی باز مانده است. ‍۱ بر۳ حصه درآمد ملی افغانستان، مربوط به زراعت میباشد. اکثر حصص به دست طالبان افتاده و فیصدی مالیه دهی زمین نیز به ۴۰ فیصد کشانیده شده است.

الی سال ۲۰۱۲ که توجه بی حد کشورهای جهان به افغانستان معطوف بود، رشد کشور به ۹.۳ رشد نفوس به ۳ فیصد کشانیده شده بود، ولی درسال ۲۰۱۳ و بعد از آن رشد نفوس به ۳ فیصد و رشد جامعه به ۲.۲ فیصد رسیده در سال ۲۰۱۴ رشد اقتصادی بیش‌تر کاهش یافته و به ۱.۵ درصد رسیده بود. دولت افغانستان رشد اقتصاد کشور را در سال ۲۰۱۸ به ۲.۲ اعلان نموده است.

در مجموع دولت افغانستان، به ۲.۵ ملیارد غرض مصارف دولتی ۴.۵ ملیارد دالر را برای ساخت پروژهای عادی وانکشافی اشد ضرورت دارد؛ در صورت قطع کمکها اگر دولت افغانستان توانمندی دریافت ۲.۵ ملیارد دالر را داشته باشد، میتواند تنها مصارف دولت را بدون کدام ساخت پروژه برای سالها به پیش ببرد. این پول را از طریق فروش مواد خام معادن گاز و تیل میتواند به دست آید؛ زیرا کشور به اسعار دالری احتیاج دارد. صادرات کشور ۵۹۵ میلیون ولی واردات ۷.۹ ملیارد دالر است. این همه دالر را چگونه به دست آورد. در میان این مواد خرید ۱ میلیون تن گندم، ۷۰۰ میلیون دالر ادویه جات، یک ملیارد دالر بوره چای روغن وغیره میباشد که ضروری است. یعنی برای زنده ماندن ملت افغان به ۳ ملیارد دالر و دولت به ۲.۵ که جمله ۵.۵ ملیارد دالر میشود ضرورت دارد که شب و روز را سپری کند. ۲۳ میلیون در قرا و ولسوالی ها زندگی داشته در شرایط بد و سخت الی ۹۵ فیصد از تولیدات وطنی مصرف می کنند. ۹.۵ میلیون در شهرها زندگی داشته و تعداد ۵۰ الی ۷۰ فیصد مواد که مصرف می کنند همه وارداتی است.

فعلاً در صورت قطع کمک ها تولید خشخاش یگانه را درآمد خواهد بود؛ دیگر راه باقی نمی ماند. کشورهای غربی از ترس جان خود مجبورهستند که چنین دالر کمک کنند. افغانستان ۶.۵ ملیارد دالر از درک خشخاص عواید داشته، که به تمام جهان قاچاق می شود.

از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸ میلادی، میزان تولیدات ناخالص داخلی افغانستان، رو به افزایش بوده است. در مجموع عایدات داخلی از ۳۷.۳۶ (۲۰۱۰) ملیارد دالر به ۶۹.۶۵(۲۰۱۷ ) میلیارد دالرکشانیده شده استو ولی عاید سرانه پس از سال۲۰۱۲ از ۶۴۱ دالر به ۵۲۰ دالر کاهش یافته است. یکی از دلایل عمدۀ کاهش در عاید سرانه را رشد نفوس کشور تشکیل می دهد. افغانستان در ۸۳۵ هزار تولدات، ۴۳۵ هزار وفیات دارد؛ تقریبا در سال نیم میلیون نفوس بیشتر می شود. افغانستان نظر به کمیت نفوس، دارای نیرو جوان بیشتر بوده و حدود ۸ میلیون نفوس بین سنین ۱۵الی ۴۰ میباشد.

بصورت تخمينى، حدود ۵۰۰ هزار متشبث کوچک و متوسط در کشور مصروف فعالیت های اقتصادی اند. لازم بود این متشبثین رشد داده شده به فابریکه داران بزرگ تبدیل می گردید. بنا بر۳ علت فابریکه داران کوچک و متوسط نتوانستند رشد کنند.

۱. فساد اداری و کاغذ بازی

۲. جنگ و بدامنی

۳.مداخله کشور های همسایه؛ مثلا در تاسیس موسسات و فابریکه های بنیادی، که فابریکه کوچک نتوانست رشد کند.

در حال حاضر دولت افغانستان ۵۰۰ الی ۶۰۰ پروژه انتقالی و انکشافی را به پیش می برد که حدود ۶۰الی ۵۰ پروژه آن جدید میباشد. ولی این پروژه ها هیچکدام بنیادی و مادر نمی باشد. در میان پروژها تاسیس بندبرق آبی، تاسیس فابریکه ذوب آهن و مس، ایجاد خط آهن، تاسیس فابریکه تصفیه تیل گاز، ساخت میتروها و کانالیزاسیون به چشم نمی خورد؛ تنها پروژه آبرسانی از دریای پنجشیر به شهرکابل یک پروژه حیاتی است؛ امیدواریم به زودی به بهره برداری سپرده شود.

تا حال مدت ۴۵۰۰ کارخانه‌ی تولیدی در کشور ایجاد و یا بازسازی شده است و در کل، به ارزش ۱۰ میلیارد دالر درین بخش سرمایه گذاری گردیده است.

افتتاح دهلیز‌های هوایی با برخی کشورهای منطقه، آغاز روند صادرات به خارج از کشور از طریق بندر چابهار، بازاریابی اموال تجارتی افغانستان در خارج، تطبیق استراتيژی ملی صادرات افغانستان، برگزاری نمایشگاه‌های تجارتی به هدف بازاریابی در خارج از کشور، ایجاد راه‌های ترانزیتی زمینی با کشورهای چین، قزاقستان، هند و ازبکستان و مشخص کردن شش قلم از تولیدات مهم کشور برای صادرات، از دلایل افزایش صادرات افغانستان بوده‌است.

درین سالهای اخیر، وزارت زراعت و وزارت انکشاف دهات، تاسیس یکتعداد پروژه های زراعتی را موفقانه به پیش برده است که قابل تقدیر است. و هم باید گفت کهرشد مخابرات دراقتصاد کشور موثر بوده و فعلا ۱۷ میلیون شهروند افغان، از خدمات تيليفون همراه بهره مند هستند.

شاخص های اقتصادی

تولید ناخالص داخلی: قیت فعلی ۱۹،۹۹۰ میلیارد دالر ۲۰۱۹

تولیدات نا خالص داخلی به قیمت بین المللی: ۷۶.۱۵۸ ملیارد دالر ۲۰۱۹

تولید ناخالص داخلی – نرخ رشد واقعی: ۲٫۷٪ (۲۰۱۷)

تولیدات نا خالص سرانه: ۵۴۷.۵ دالر

تولیدات نا خالص سرانه به ارزش بین المللی: ۲۰۸۵ دالر

نرخ تورم به فیصدی: ۱،۹ راپور سال ۲۰۱۹

تولید ناخالص داخلی – ترکیب بخش:

کشاورزی: ۲۳٪

صنعت: ۲۱٫۱٪

خدمات: ۵۵٫۹٪

توجه: این ارقام شامل تولید تریاک نمی باشد

مخارج ناخالص ملی (دالر امريکا فعلی) ۲۳٬۰۰۴٬۶۴۹٬۳۳۱ (۲۰۱۷)

هزینه نهایی مصرف و غیره (دالر امريکا فعلی) ۲۰٬۰۱۹٬۵۶۱٬۳۰۵

مخارج مصرف نهایی خانوار (دالر امريکا فعلی) ۱۶٬۲۸۵٬۱۱۸٬۸۱۴

مخارج مصرف نهایی دولت عمومی (دالر امريکا فعلی) ۲٬۸۹۳٬۵۶۰٬۳۳۶

برسی اقتصادی: از قو س الی ماه قوس سال آینده

جمعیت زیر خط فقر: ۵۴٫۵٪ (۲۰۱۹)

درآمد یا درآمد خانوار برحسب درصد سهم:

کمترین ۱۰٪: ۳٫۸٪

بالاترین ۱۰٪: ۲۴٪ (۲۰۰۸)

نیروی کار: ۸٬۷۷۸ میلیون نفر (۲۰۱۷)

نیروی کار، وابسته به شغل: (۲۰۱۷)

زراعت۴۴٫۳٪

صنعت ۱۸٫۱٪

خدمات ۳۷٫۶٪

نرخ بیکاری: ۲۳٫۹٪

بودجه:

درآمد: ۲٫۲۷۶ میلیارد (۲۰۱۷)

هزینه: ۵٫۳۲۸ میلیارد دالر

صنایع: تولید مقیاس کوچک منسوجات، صابون، مبلمان، کفش، کود، پوشاک، مواد غذایی، نوشابه‌های غیرالکلی، آب معدنی، سیمان، فرش دستباف، گاز طبیعی، زغال سنگ، مس.

برق:

برق – تولید: ۱٫۲۱۱ میلیارد کیلووات ساعت (۲۰۱۶ دالر).

برق – تولید بر اساس منبع:

سوخت فسیلی: ۴۵٪ کل ظرفیت نصب شده (۲۰۱۶)

آبی : ۵۲٪ از کل ظرفیت نصب شده (۲۰۱۷)

دیگر: ۴ درصد کل ظرفیت نصب شده (۲۰۱۷)

برق – مصرف: ۵٫۵۶۲۶ میلیارد کیلووات ساعت (سال ۲۰۱۶)

برق – صادرات: صفر کیلووات ساعت (۲۰۱۶ دالر).

برق – واردات: ۴٫۴ میلیارد کیلووات ساعت (۲۰۱۶ دالر).

نفت

نفت – تولید: ۱۹۵۰ بشکه در روز یا ۳۱۰ متریک مکعب در روز ( ۲۰۱۲ ) فعلا مسدود شده

نفت – مصرف: ۳۵۰۰۰ بشکه در روز یا ۵۶۰۰ مترمکعب در روز (۲۰۱۶)

ذخایر نفتی ثابت شده: ۱٬۶۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ بشکه (۲۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ متر مکعب) (۲۰۰۶)

گاز

گاز طبیعی – تولید: ۱۶۴٫۲ میلیون متر مکعب (۲۰۱۷)

گاز طبیعی – مصرف: ۱۶۴٫۲ میلیون متر مکعب (۲۰۱۷)

ذخایر ثابت شده گاز طبیعی: ۴۹٫۵۵ میلیارد متر مکعب (۲۰۱۸)

زراعت

محصولات زراعتی: گندم، میوه‌ تر ، میوه خشک ، پشم، گوشت گوسفند، پوست گوسفند، پوست گوسفند، خشخاش

صادرات: ۷۸۴ میلیون دالر (۲۰۱۷)

صادرات – کالاها: میوه‌ جات خشک ، فرش دستباف، پشم، پنبه، انار و پوست، جواهرات گرانبها و نیمه قیمتی و گیاهان دارویی

صادرات – شرکای: هند ۵۶٫۵٪، پاکستان ۲۹٫۶٪ (۲۰۱۷)

واردات: ۷٫۶۱۶ میلیارد دالر (۲۰۱۷)

واردات – کالاها: ماشین آلات و سایر کالاهای سرمایه، غذا، پارچه، محصولات نفتی

واردات – شرکای: چین ۲۱٪، ایران ۲۰٫۵٪، پاکستان ۱۱٫۸٪، قزاقستان ۱۱٪، ازبکستان ۶٫۸٪، مالزی ۵٫۳٪ (۲۰۱۷)

قرضه خارجی: مجموع ۲٫۸۴ میلیارد دالر (۲۰۱۱) [۸۵]

روسیه – ۹۸۷ میلیون دالر

بانک توسعه آسیا – ۵۹۶ میلیون دالر

بانک جهانی – ۴۳۵ میلیون دالر

صندوق بین‌المللی پول – ۱۱۴ میلیون دالر

آلمان – ۱۸ میلیون دالر

صندوق توسعه عربستان – ۴۷ میلیون دالر

بانک توسعه اسلامی – ۱۱ میلیون دالر

بلغارستان – ۵۱ میلیون دالر

صندوق توسعه کویت – ۲۲ میلیون دالر

ایران – ۱۰ میلیون دالر

اوپک – ۱٫۸ میلیون دالر

تعادل حساب جاری: – ۷۴۳٫۹ میلیون دالر (۲۰۱۱)

کشور نسبت به جهان: ۱۳۲

نتایج

اکنون یک بحران مالی رو به وخامت شدید در جریان است که همراه با درآمدهای کاهش یافته، خلاهای مالی تمویل ناشده، خالی شدن ذخایر نقدی و انباشته شدن قرضه های به تأخیر افتاده‌ دولت را، از کار باز انداخته است.

بازگرداندن ثبات مالی، به ترکیبی از اصلاحات نیاز دارد؛ تا درآمدها افزایش یابند و تأمین مالی بیش‌تر میسر شود و در نتیجه، معاش کارمندان ملکی و مصارف عملیاتی و انکشافی تحت پوشش قرار بگیرند.

برای بازگرداندن ثبات مالی، بازگرداندن اعتماد، ایجاد اشتغال در بخش خصوصی، تقویت انسجام اجتماعی و ارائه خدمات در محیطی که شکننده است و جنگ در آن جریان دارد، یک آجندای قوی اصلاحات در کشورضرورت است.

منابع

۱. Afghanistan: Gross domestic product, current prices (U.S. dollars)1

https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr…

2.Over 54 Percent of Afghans Live Under Poverty Line: CSO

https://ariananews.af/over-54-percent-of-afghans-live-under-poverty-line…

۳.Afghanistan Population

https://www.worldometers.info/world-population/afghanistan-population/

۴.Demographics of Afghanistan

https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Afghanistan

۵.تجارت افغانستان – ۸ میلیارد واردات، نیم میلیارد صادرات

https://www.darivoa.com/a/afghanistan-trade-balance/2950036.html

۶.نگاه اجمالی به وضعیت در افغانستان