واکسین کوید19 آخرین حربه ای کشور ها در جنگ جهانی چهارم یعنی مسابقه فنآوری و علمی علیه کوید 19! اما درین میان جایگاه افغانستان در کجاست؟

اکنون که طی چند ماه پاندیمی کوید19 درین جا رسیده ایم … با وجود مرز های بسته ما در قرن ۲۱ شاهد همسایگی نزدیک کشور ها منحیث یک دهکده کوچک از طریق تکنالوژی بودیم .. همه از حال هم باخبریم … و میدانیم در کجا رسیده ایم، نقطه ای که موضوع [ معافیت عمومی ] مطرح میشود. باید اکثریت کشور ها یا از طریق انتان طبیعی و یا هم واکسین معافیت حاصل کنند تا کشور ها به حالت عادی خود برگردند. مشکل در معافیت عمومی از طریق انتان تبعات خود را دارد که باید کشور ها و در مجموع جهان چندین صد میلیون قربانی بجا بگذار تا بدان برسیم ولی بهترین راه معافیت از طریق واکسین است … که درین مرحله روسیه اعلان می کند تا دو هفته دیگر شهروندان خود را واکسین خواهد کرد اما سوال اینجاست در حالیکه تحقیقات واکسین روسیه و جهان در مراحل اول و دوم تحقیقات است و هنوز به مرحله سوم و چهارم نرفته است، چطور میتوان درین مراحل شهروندان را بطور همگانی مورد آزمایش واکسین قرار داد؟.. مرحله اول و دوم چطور میتواند که ضامن مصونیت و موثریت و هم وقایه شهروندان باشد؟ آیا این زود باوری و زود داوری در اعمال این تحقیقات به طور گسترده تبعات خود را در پی نخواهد داشت و یا از نظر اخلاق طبابت اجازه است؟ پاسخ طبیعیست که نخیر و جهان به طرف برد مسابقه علمی منحیث جنگ چهارم جهانی قرار دارد! مفهوم اتم تنها تخریب نیست، اتم میتواند که اینبار منحیث ادویه و واکسین عرض وجود کند…!

چالش ها بر سر راه واکسین کوید19:

۱- آیا واکسین ها کارا و موثر هستند ؟ تحقیقات ابتدایی بیانگر نتیجه پاسخ قوی معافیتی واکسین های در حال ایجاد استندکه یک خبر خوش است اما بدین معنی نیست که واکسین ها ما را در برابر انتان و بیماری وقایه می کند. ما تا اکنون نمیدانیم که آیا واکسین ها ما را در برابر انتان وقایه می کند یا خیر اگر پاسخ بلی است! آنگاه سوال مطرح میشود که به کدام وسعت؟ معافیت و وقایه واکسین ها برای انفلونزا بین 0-60% است و ممکن برای دیگر بیماری ها واکسین ها تا 95% و یا بیشتر معافیت اعمال کنند. چالش دیگر درین عرضه این است که ولو این واکسین ها ما را در برابر بیماری وقایه کند بدین معنی نیست که اشخاص را در برابر انتان و یا انتشار انتان وقایه کرده است. چالش دیگر فرا راه واکسین این است که آیا این واکسین ها تمام افراد را مورد معافیت قرار خواهد داد یا خیر؟ مثلاً افراد بزرگسال را که دارای ریسک بیشتر برای مصابیت کوید19 هستند و به احتمال ضعیف دارای پاسخ معافیتی قوی خواهند بود! مورد معافیت قرار می دهد؟. همچنان جهان هنوز نمیداند که برای چقدر وقت این معافیت دوام خواهد نمود و نمیدانم که این واکسین ها در برابر کوید19 چقدر مقاوم خواهند بود؟ برای بسیاری از واکسین ها وسعت معافیت شان مربوط چتر موثریت بالقوه آن میشود که بدان منظور ساخته شده اند. تا اکنون آنچه که میدانیم و بدان ما را امیدوار ساخته  اینست که واکسین های در حال ایجاد مقداری معافیت را تا اخیر همین سال ۲۰۲۰ برایمان اعمال خواهد کرد. بعضی از کاندیدان واکسین خود شان ممکن کاندید خوب نبوده اند و در نزد عده ای دیگر دیگر موثریت واکسین در ظرف چند ماه از بین رفته که درین مورد چندین ماه دیگر ضرورت داریم که دلایل بهتر آنرا بدانیم. واکسین های مختلف ممکن بیشتر و یا کمتر موثر باشند و بعضی از آنها ممکن در بعضی از گروه ها کارا واقع نشود. بسیاری از واکسین ها تایید خود را از ادارات مربوطه تخصصی کشورها نگرفته اند و بسیاری آن عملاً در بدن کاندیدان ناکام ثابت گردیده است. روی همین دلیل است که تحقیقات جهانی در مورد جریان دارد و به تعویق افتاده است.

۲- چالش عمده دوم؛ آیا این واکسین ها مصون هستند ؟ خرابی این واکسین ها در چه است ؟ تا اکنون چندین واکسین انتخاب شده که در آن وایرس های غیر مضر را منحیث[عامل سببی] یعنی دخول انتیجن در بدن مورد آزمایش قرار داده است.  این تکنالوژی خیلی امیدوار کننده است، اما ما تجربه ای محدود در استفاده آن داریم. حتی برخی از کشور های پیشرفته هرگز از واکسین های DNA و RNA استفاده نکرده اند یعنی همان تکنالوژی که برای چندین واکسین کوید19 در نزد انسان در حال ایجاد است. ما اکنون میدانیم که یک عده ای از کودکان که مصاب کوید19 میشوند در مقابل ویروس کرونا یک واکنش خیلی شدید و تهدید کننده حیات منخیث پاسخ التهابی در بدن شان رونما می گردد. واکسین ها هم در بعضی حالات شبیه این واکنش یک توفان شدید را نزد کودکان بازتاب میدهند که باعث چندین بیماری و اختلاط می گردند، این واکنش یا از سبب خود واکسین و یا هم از سبب معروضیت دوباره به ویروس می باشد. هیچ دلیل مشخصی تا اکنون وجود ندارد که واکسین کوید 19 باعث این طور واکنش های شدید نمیشود اما این یک ریسک است و باید قبل و بعد از تایید واکسین ها مورد تحقیق و تدقیق قرار بگیرد. جالب است که پیشینه تبعات واکسین پولیو یا فلج کودکان را بیاد داشته باشیم. زمانیکه به زودی واکسین پولیو کشف شد، از نزد یکی از فابریکه های تولیدی یک بسته آن اشتباهاً آلوده شده بودکه باعث فلج بسیاری از کودکان شد. در سال ۱۹۷۶ زمانیکه شیوع انفلونزای H1N1 در فوت دیگس ان جی شهر نیوجرسی اعلان شد و رییس جمهور جیرالد فورد کوشش کرد که به منظور پیشگیری از پاندیمی ده ها میلیون آمریکایی را واکسین کند ولی هرگز ترس از پاندیمی محقق نشد ولی واکسین بیشتر از ۵۰۰ تن را فلج ساخت که بعضی از آن در فلج مادام العمر به سر بردند. اما با وجود این عواقب ناگوار هنوز هم واکسین ها در بسیاری حالات مصون ثابت شده که جان میلیون ها انسان را سالیانه  در جهان با عوارض کمی نجات میدهند. پس عوارض جانبی این واکسین ها هنوز معلوم نیست تا اینکه هزاران یا میلیون ها تن از انسانها در جهان واکسین شوند و در آنجاست که ما میتوانیم یک معلومات دقیق راجع به مصونیت آن پیدا کنیم.

۳- آیا این واکسین بالای انسان ها قابل تطبیق استند؟ حتی اگر ما یک واکسین موثر را که مصونیت ابتدایی آن ثابت شده باشد بدست آوریم آیا آن بالای انسانها قابل تبطبق خواهند بود؟ تولید واکسین ها یک موضوع ساده نیست. حتی مجرب ترین کمپنی های دوایی در امر ایجاد واکسین ها ناکام و یا هم از نزد شان آلودگی در واکسین ها واقع می گردد و نه همه ای کمپنی ها در تولید واکسین جدید مجرب استند. اگر عملاً یک واکسین موثر و مصون هم به مقدار فراوان تهیه گردد، توزیع آن به گونه سریع و مطابق نیازمندی های جوامع ممکن و میسر نیست. چنانکه پیش شرط اعمال حمل و نقل و حفظ آن در درجه حرارت مناسب، تعلیم دهی دکتوران و کارمندان صحی و جوامع و ارزیابی تطبیق درست آن در جوامع و تاثیرات منفی  بعد از  تطبیق آن چالش زا میباشد. موثریت و مصونیت را که واکسین ها در قبال دارد مربوط به سیستم عرضه کننده کشور ها میشود. مثلاً واکسین سرخکان بیشتر از 90% موثر است اما سازمان صحی جهان سال قبل مرگ و میر ۱۴۰ هزار کودک را در جهان از سبب این بیماری گزارش داد که بسیاری آن در جوامع با پوشش پایین واکسین ها واقع گردیده است. بزرگترین چالش در برابر تطبیق واکسین ها در بازوی اشخاص چالش های علمی، تکنیکی و لوجیستیکی نیست بلکه عدم اعتماد است که در افغانستان از اول اعلان اپیدیمی کرونا تا اکنون شاهد آن بوده ایم و کشور مان درین امر شهره جهان است. مردم با علما و ملاحظات علمی واکسین مشکل ندارد، مشکل مردم افغانستان نبود اعتماد عامه بر عرضه خدمات صحی شفاف، حسابده و متوازن توسط حکومت است که آیا این واکسین ها اصلی استند یا خیر یا یک آبیست که در بوتل ها بالای مردم به قیمت گزاف فروخته میشوند و یا از طریق دولت به طور متوازن اکثریت واجدین شرایط را تحت پوشش قرار خواهد داد ویا بازهم اول در خدمت اولیای امور و دولتمردان قرار خواهد گرفت. فراموش ما نشود که بودیجه ای بسیاری از واکسین ها در همچون شرایط توسط بسیاری از نهاد ها برای تحقیقات فراهم میگردد که برای عامه اصلاً از نظر هزینه قابل اعمال نیست. اولویت توزیع و تطبیق  واکسین ها در قدم اول برای خود کشور ها و سیستم های صحی مشابه آن کشور های مولد آن است. در افغانستان ما اکنون امکانات آزمایش تشخیصیه کوید19  برای همگان نداریم که از روی آن برای اشخاص مصاب ناشده واکسین کنیم، باید آن را یا گزینه های بدیل کلینیکی را بدیل آن ساخته و در صدر کار خویش قرار دهیم. ما اکنون وسایل محافظتی برای کارمندان صحی نداریم باید ما قبل از ورود واکسین در صدد تولید و یا فراهم آوری این وسایل بخصوص ماسکN95  باشیم. اگر واکسین هم در همین وهله های نخست از طریق  توزیع سرتاسری آن برای جهانیان برسد، برای کشور ما مثل توزیع کیت های تشخیصیه خیلی کم کمک خواهد شد. قسمیکه شاهد سکتور های متختلف عرضه کننده خدمات کوید19 بودیم که یک عرضه غیر متوازن را در جامعه ببار آورد؛ اینبار هم واکسین های مختلف از کمپنی های مختلف با موثریت و قیمت های مختلف در زمان مختلف در دسترس ما قرار خواهند گرفت که با نتیجه های مختلف توام خواهد بود. دولت هم باید مکلف باشد که اینبار صف بندی گروپ های مختلف را در اولویت کاری خود قرار دهد مثل شهروندان آسیب پذیر در برابر کوید19  و حمایت گروه های مولد و نیرو های کاری کشور، کارمندان دوایر دولتی، زندان ها، کارمندان صحی وغیره موارد. در اخیر واکسین ها پاسخ کامل کارایی نیستند و پاندیمی جهانی را اختتام نمی بخشند. در جهان بهم آمیخته ای امروزین ما شمولیت و دواطلبی در  کمپاین جهانی واکسین برای تداوم صحت و اقتصاد کشورمهم است. در کشور های مثل افغانستان با وجودیکه واکسین به طور فوق العاده موثر و قابل قبول هم باشد، احتمال ادامه واقعات و هجمات شیوع  دوباره این بیماری خارج  از وقوع نیست. کشور ما باید هنوز هم در مورد تطابق معیارات کاهش سرایت بیماری کوید19 کار کند. باید فرهنگ فاصله اجتماعی، پوشیدن ماسک، معذرت خواهی از دست دادن و رو بوسی و بغل کشی ها و اعمال تهویه خوب در دفاتر و منازل، نهادینه گردد. اکنون کشور ما در یک دریچه فرصت مناسب به منظور بازنگری کارکرد های گذشته  قرار دارد که نباید در آن کوتاه آید.

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

Visits: 12