بعد از تاخیر طولانی، در برج اکتوبر سال گذشته، انتخابات در افغانستان برگزار شد؛ این انتخابات از روز نخست با برخی چالش ها مواجه بود که اکنون از لحاظ سیاسی، وضعیت ناگوار را اختیار نموده است.

انتخابات سال ۲۰۱۸، از چند جهت قابل ارزش است، نخست اینکه دور قانونی ولسی جرگه موجود در سال ۲۰۱۵ به پایان رسیده بود، از میعاد قانونی اش سه سال بیشتر فعالیت کرد، تاخیر متذکره به سبب شماری نواقص سیاسی و تخنیکی به وجود آمد؛ اما از جانب دیگر انتخابات نه تنها برای حکومت وحدت ملی، بلکه قانون انتخابات که در سال ۲۰۱۵ تصویب شد، برای تطبیق آن نیز یک آزمایش محسوب میشود. با وجود چالش ها و گمانه زنی ها، افغان ها با پذیرفتن تهدیدهای امنیتی، خلاف توقع به پیمانه زیاد در انتخابات اشتراک ورزیدند.

درحالیکه اکنون نیز درخصوص انتخابات ولسی جرگه  نگرانی ها پا برجاست؛ اما در سیستم انتخاباتی کشور پیشرفت های قابل ملاحظه ایجاد شده که بر اساس آن، افراد زیاد توانستند در انتخابات اشتراک ورزند، که این اشتراک گسترده را می توان از دستاوردهای سیستم یاددهانی کرد. اصلاحات ایجاد شده به منظور افزایش در شفافیت انتخابات و کسب اعتماد مردم، بخشى ازتفاهمنامه بود که راه را برای شکل گیری حکومت وحدت ملی مساعد ساخت.

در جریان تطبیق اصلاحات متذکره در برج جولای سال ۲۰۱۵، رییس جمهور غنی، یک تیم مرکب از ۱۴ تن را برای اصلاح سیستم انتخابات، توظیف نمود. حکومت در کمیسیون انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی، به استناد قانون جدید، برخی اصلاحات را بوجود آورد.

در کمیسیون انتخابات، بار نخست فهرست رایدهندگان ترتیب شد و صرف آنانیکه مشمول فهرست بودند واجد شرایط رایدهی محسوب می شدند، یا به عبارت دیگر، بعد از ثبت نام موجودیت نام رایدهنده در ليست یک شرط پذیرفته شد. بدون شک لیست ها مشکلات داشت؛ اما بار نخست موجودیت فهرست در سیستم انتخابات یک دستاورد بود. از لحاظ تخنیکی باید این لپست هر سال تجدید شود، تا اراده رایدهندگان واجد شرایط تضمین شود و برعکس، از اشتراک افراد غیرواجد شرایط جلوگیری صورت گیرد.

همچنان تذکره های تابعیت مردم افغانستان در انتخابات ولسی جرگه، جاگزین کارت های رایدهی شد، که خلاف انتخابات گذشته، این بار هر رایدهنده مکلف بود تا در اثنای رایدهی تذکره تابعیت را با خود داشته باشد. کارت های رایدهی سابقه که از سال ۲۰۰۳ بدینسو در تمام انتخابات مورد استفاده قرار میگرفت  و خیلی باورکردنی نبود، عدم استفاده این کارت ها، یک اصلاح بسا بزرگ دیگر پنداشته میشود.

 کارت های رایدهی ۲۰ میلیون تخمین شده بود که از رقم رایدهندگان اصلى ۱۰ میلیون زیاد بود. این کارت به سادگی قابل جعل بود و دسترسی به آن در بازار نهایت سهل بود که موجودیت کارت های متذکره، عامل عمده تقلب و جعل در انتخابات محسوب میشد، حتی مردم عادی هم توسط کمپیوتر آن را تهیه می کردند و افراد زیر سن و غیرواجد شرایط نیزاز آن استفاده میکردند.

به منظور تضمین هرچه بیشتر شفافیت، اقدام اصلاحی سوم نصب برچسپ های ويژه برتذکره ها بود، پیش از برگزاری انتخابات، کمیسیون برای نصب استیکر بر تذکره، شش ماه کارزار انجام داد. تخمین های کمیسیون انتخابات نشان میدهد که بر حدود نه میلیون تذکره برچسپ نصب شده بود. این کار به منظور شناسایی بهتر رایدهندگان، به مثابه فلتر اضافی بود. شخصیکه تذکره اش فاقد برچسپ بود،  رای داده نمی توانست.

استفاده از سیستم بایومتریک از جمله اصلاحاتى بود که برای اصلاح در سیستم انتخابات، روی کار شده بود و هر رایدهنده مکلف بود تا در جریان رایدهی از سیستم بایومتریک بگذرد.

افغانستان در کل فاقد سیستم بانک معلوماتی است، سیستم بایومتریک صرف در محلات رایدهی از رای دادن مکرر یکتن جلوگیری میکرد؛ اما ماشین های بایومتریک در قدم بعدی، برای کسب معلومات در مورد رای دهنده، یک منبع خوب بود.

 منابع باوری اذعان میکنند که افراد واجد شرایط رایدهی از ۴۰ – ۴۵ فیصد رای داده اند، این رقم با انتخابات ولسی جرگه سال ۲۰۱۰ برابر بود و در انتخابات گذشته، اشتراک مردم در انتخابات به این پیمانه، از قبل متصور نبود.

با در نظرداشت وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی افغانستان، اشتراک گسترده مردم در انتخابات، یک تغییر مثبت بود؛ درحالیکه در روند انتخابات اتهامات جعل و تقلب موجود است، انتخابات سال ۲۰۱۸ میلادی برای تاریخ انتخاباتی افغانستان، برخی درس های آموزنده با خود دارد.

در همه مراحل روند انتخابات، یعنی قبل و بعد از تدویر انتخابات نیروهای امنیتی افغان، ظرفیت بالاتر از توقع را به نمایش گذاشتند و قبل از انتخابات، در اقدام مبتکرانه تامین امنیت انتخابات را به عهده گرفتند که این ابتکار بزرگ، باعث شد تا افغان ها و جامعه جهانی بر نیروهای افغان بیشترحساب کنند.

اما در جریان تطبیق، برخورد نادرست با اصلاحات، موجودیت مشکلات گسترده لوژستیکی به روز انتخابات، نگرانی جدی مردم از کارکردهای کمیسیون انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی و انتخابات نیز یک تصویر خوفناک را ترسیم کرده بود.

 اوضاع غیرمتوازن مردم را به این فکر وا داشت که مسئولین هر دو کمیسیون، طور اخص مسئولین پالیسی، این قابلیت را ندارند تا مسئولیت های شان را طور تخنیکی و مسلکی به سر رسانند، به پیمانه وسیع فکرمیشود که اگر از روند انتخابات مدیریت درست صورت میگرفت، ممکن جلو مشکلات به وجود آمده در انتخابات سال ۲۰۱۸ گرفته میشد.

همچنان در شمارش آرا برخورد غیرمسلکی، مفقود شدن قابل ملاحظه صندوق های آرا، تغییر پی هم در نتایج و تاخیر در اعلان نتایج، مواردی اند که کمیسیون های انتخاباتی برآن متهم شده اند، شماری زیاد افغان ها فکر می کنند که تاخیر در اعلان نتایج انتخابات، عمدی است و کمیسیون های انتخاباتى از این طریق می خواهند تا در خفا با نامزدان معامله نمایند و در نتایج انتخابات به زعم خود تغییر وارد نمایند.

 

یادداشت: این نوشته نظر نویسنده را ابراز میکند، پژواک مسئولیت آن را به دوش نمیگیرد.

[1] https://www.tolonews.com/afghanistan/nug-announces-successful-formation-…

 

[1] https://sg.news.yahoo.com/afghans-line-last-minute-voter-registration-14…

[1] https://usip.org/blog/2018/11/afghan-voters-exhibit-enthusiasm-despite-e…

[1] https://nationalinterest.org/feature/us-ambassador-reflects-afghanistan-…

 

 

Visits: 1