صادرات یا به اصطلاح ارتباط با بازارهای خارجی، از جمله مواردی میباشد که امروزه اکثریت کشورهای دنیا تلاش میکنند تا مازاد تولیدات داخلی شانرا به منظور رشد و توسعۀ اقتصادی و حمایت از تولید کنندگان داخلی شان، به بازارهای خارجی عرضه نمايند؛ تا از این طریق بتوانند به مازاد تجاری دست پیدا نمایند.

با توجه به اینکه تولید، محور اصلی پیشرفت و توسعۀ یک کشور به شمار مى رود و بستر مناسب برای ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد ملی را مهیا میسازد، الزامی پنداشته میشود که سهولت های لازم جهت رشد تولیدات داخلی روی دست گرفته شود؛ یکی از آن موارد که میتواند در رشد تولیدات فرآورده های داخلی کمک نماید، ایجاد بستر مناسب جهت صادرات یک کشور است، که تولید کنندگان داخلی را جهت تولید بیشتر فرآورده های داخلی انگیزه میدهد.

افغانستان کشوری است که کتلۀ عظیمی از نفوس آن، بصورت مستقیم و غیر مستقیم جهت امرار معیشت خویش متکی به تولیدات زراعتی و باغداری میباشند که بیش از ٩٠ فیصد تولیدات داخلی افغانستان را در حال حاضر، محصولات زراعتی و باغداری تشکیل میدهد؛ ولی متاسفانه عدم موجودیت سهولت در قسمت صادرات و بازار فروش در خارج از کشور برای محصولات زراعتی  و باغداری، تولید کنندگان این نوع محصولات را وادار میسازد که فرآورده های تولیدی شان را بطور فصلی و به قیمت ناچیز در بازار های داخلی به فروش برسانند.

با آنکه اقلام صادراتی افغانستان، محدود به محصولات زراعتی و باغداری نمیشود و اقلام صادراتی دیگری چون قالین، پست قره قل، سنگ مرمر و سایر اقلام معدنی را نیز شامل میشود، ولی با آن هم  هنوز مشکلات عمده فراروی صادرات این مجموعه از تولیدات وجود دارد که امید میرود با استفاده از بندر چابهار، به دلیل به میان آمدن سهولتهای لازم در جهت ترانزیت، میزان صادارت افغانستان بطور قابل ملاحظه افزایش یابد.

از آنجايی که انتقال اموال تجاری از مسیر بندر کراچی همیشه برای تجار افغانستان به دلیل سیاست های خصمانه آن کشور زیان بار بوده است، (طوریکه بارها توقف درازمدت اقلام صادراتی افغانستان از سوی حکومت پاکستان نه تنها باعث خرابی محصولات صادراتی افغانستان گردیده، بلکه در اکثر موارد ميلیون ها دالر هزینه دیمریچ و یا حق توقف بالای صادر کنندگان افغان از سوی آن کشور وضع گردیده است، که وجود همچو مشکلات سر راه صادر کنندگان داخلی، میتواند تاثیرات منفی و زیان باری داشته باشد)؛  بندر چابهار که در ولایت سیستان و بلوچستان ایران واقع گردیده، به دلیل موقعیت راهبردی و مناسب آن، نزدیکترین مسیر برای کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد که محصور به خشکه هستند از جمله افغانستان، میباشد.

 بر اساس آمار موجود، چابهار در مقایسه به بندر عباس ٩٠ کیلومتر و در مقایسه به بندر کراچی ٧٠٠ کیلومتر نزدیکتر به مرکز افغانستان واقع گردیده است که استفاده از این مسیر، بمنطور صادرات به اندازه قابل ملاحظه ای میزان هزینۀ ترانزیتی اموال تجاری افغانستان را کاهش میدهد و سهولت های ویژه ای را در امر انتقالات اموال تجاری به خارج از کشور فراهم مینماید.

چابهار یک فرصت مناسب برای افغانستان در جهت توسعه اقتصادی  بخاطر دسترستی آسان و مقرون به صرفه در بازار های خارج و عرضه محصولات داخلی در جهت رشد تولیدات داخلی میباشد که ذیلا به شرح اهمیت موضوع میپردازیم.

۱- چابهار جایگزین قابل اطمينان در مقابل بندر کراچی

نا امن بودن مسییر ترانزیت بندر کراچی که همیشه مورد تهدید گروه های شورشی در مناطق مرزی بین دو کشور بوده است،  از یک سو و آسیب پذیری مناسبات دو کشور از سوی دیگر، از جمله مواردی به شمار میرود که میتواند به طور قابل ملاحظه ای استفاده از بندر کراچی به عنوان خط ترانزیت برای افغانستان را تحت شعاع قرار بدهد. تجربه نشان داده است که دولت پاکستان با استفاده از سیاست های خصمانه اى که در برابر دولت افغانتسان دارد، هرازگاهی از این مسیر ترانزیتی  بخاطر وارد نمودن فشار بالای حکومت افغانستان استفاده ابزاری نموده و تلاش نموده است تا با استفاده از این خط ترانزیتی تجاری، فشارهای سیاسی اش را بر دولتمردان افغانستان تحمیل نماید. تا سر انجام دولت افغانستان را وادار به آن نمود که برای بیرونرفت از این بن بست ترانزیت کالا به فکر بدیلی برای نقل و انتقالات کالاهای تجارتی خویش گردد تا مجبور نشود به قیمت باز بودن راه ترانزیتی بندر کراچی، توقعات سیاسی پاکستان را بپذیرد. استفاده از بندر چابهار به عنوان مسیر ترانزیت اموال تجارتی برای افغانستان نسبت به بندر کراچی به مراتب با اطمينان تر و کم ریسک تر خواهد بود که این عامل، باعث افزایش میزان صادرات افغانستان خواهد گردید.

۲- چاپهار بعنوان مسیر کم هزینه و مفید برای افغانستان

 از آنجايیکه فاصله بندر تجارتی چابهار الی مناطق مرکزی افغانستان به مراتب کوتاه تر و کم هزینه تر از مسیر بندر کراچی میباشد، این مورد صادر کنندگان داخلی را کمک می نماید تا فرآورده های تولیدی خویش را در وقت و زمان کمتر و همچنین هزینه ترانزیتی کمتر الی منطقه آزاد تجارتی چابهار انتقال بدهند.

یکی از مشکلات عمده که صادر کنندگان افغان از مسیر بندر کراچی داشتند، این بود که فرآورده های تولیدی آنها بالخصوص محصولات باغداری مثلا میوه جات تازه، الی رسیدن به بندر کراچی و توقف بی مورد محصولات تجار، باعث خرابی آن میگردید، که از این ناحیه تجار ما زیان و خساره های غیر قابل انکار متقبل میشدند.

• آنکه فاصله ترانزیتی از بندر چاربها الی زرنج مرکز ولایت نیمروز ٧٠٠ کیلومتر میباشد؛ در حالیکه تنها فاصله بندر کراچی الی جلال آباد، بیشتر از هزار کیلومتر میباشد.

با توجه به موارد یادشده، صادر کنندگان داخلی ما  میتوانند با استفاده از مسیر بندر چابهار، نه تنها متقبل هزینه کمتر جهت انتقال اموال تجارتی شان ميشوند، بلکه به وقت و زمان کمتر میتوانند محصولات خویش را به مقصد برسانند.  

۳- وجود تسهیلات لازم برای تجار افغان در بندر چابهار

بر اساس توافقنامه اى که میان جمهوری اسلامی ایران و افغانستان به امضاء رسیده است، دولت ایران محدوده زمینی به وسعت ٢٥٠ جریب در بندر تجارتی چابهار به مدت پنجاه سال در اختیار حکومت افغانستان قرار داده است، که صادر کنندگان و تجار ملی ما میتوانند با ایجاد تاسیسات زیربنايی، فابریکه ها و گدام ها اموال تجارتی خویش را به بند چابهار انتقال داده و دست به پروسس فرآورده های تولیدی خویش در آن بندر بزنند و یا با نگهداری محصولات حاصله از سکتور زراعت و باغداری در سردخانه ها، به موقع فرآورده های تولیدی شانرا تحت نام و عنوان شرکت های تولیدی شان به بازارهای جهانی عرضه بدارند، که ایجاد سهولت های فوق الذکر بطور قابل ملاحظه اى روی میزان صادرات افغانستان تاثیر مثبت خواهد گذاشت. این درحالیست که تولیدات افغانستان که ازمسیر پاکستان انتقال داده میشود، در آن کشور دوباره مورد پروسس قرار میگیرد و به نام پاکستان به بازارهای بین الملل عرضه میشود نه به نام افغانستان!

۴- تاسیس نمایندگی بانک ملی افغانستان و خط پرواز کابل-چابهار

بر اساس توافقنامه موجود بین دو دولت، دولت جمهوری اسلامی افغانستان به منظور ایجاد تسهیلات بانکی در امر مبادلات پولی و انتقالات پولی، میتواند نمایندگی بانک ملی افغانستان را در بندر تجارتی آزاد چابهار ایجاد نماید؛ این مورد تجار ما را به اندازه کافی کمک خواهد نمود تا فعالیت های تجاری شان را بدون ضیاع وقت و با استفاده از بانک ملی افغانستان انجام داده و در امر صادرات و واردات کالاهای تجارتی خویش، سرعت بیشتر به خرج بدهند.

و به همین ترتیب، این توافقنامه به دولت افغانستان این اجازه را میدهد تا پرواز های مستقیم از کابل الی بندر چابهار و چابهار الی دبی را روی دست بگیرد، که بدون شک تسهیلات فوق الذکر به فعالیت های تجارتی تجار ملی کشور، سرعت قابل ملاحظه خواهد بخشید، که با استفادۀ موثر از فرصت های به دست آمده، میتوان میزان صادرات تولیدات داخلی را به اندازه کافی افزایش داد و از این طریق نه تنها به توسعه اقتصادی نايل شد، بلکه به دلیل رشد تولیدات داخلی، به ایجاد اشتغال و بالترتیب افزایش درآمد ملی نيز دست یافت.

نتیجه گیری

استفاده بهینه از فرصتهای میان آمده در قرارداد چابهار که همواره یکی از دغدغه های حکومت افغانستان در امر انتقالات اموال تجارتی افغانستان به بازارهای جهانی و دسترسی آسان تر به بنادر آبی بوده است،  نه تنها باعث بهبود و توسعه اقتصادی افغانستان خواهد گردید، بلکه این مسیر ترانزیتی، فرصت آنرا به حکومت افغانستان میدهد تا حتی المقدور از سیاست های خصمانه پاکستان فاصله گرفته و کمتر متاثر گردد و همین قسم  با ایجاد میکانیزم های قابل اجرا به منظور رشد اقتصادی کشور، در پس تشویق و ایجاد سهولت های تجارتی برای تجار ملی افغانستان وارد عمل گردید؛ تا باشد تجار ملی و تولید کنندگان داخلی ما بتوانند با استفاده از فرصت موجود، میزان صادرات فرآورده های تولیدی افغانستان را تحت نام و استندرد ملی افغانستان به بازارهای جهانی افزایش داده و از این طریق، دست به رشد و شکوفايی اقتصاد نوپاى افغانستان بزنند.

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

Visits: 37