سمنت و معادن مواد سمنت سازی در افغانستان

سمنت چیست؟ سمنت؛ مواد چسبنده است که خود در طبیعت وجود ندارد؛ اما اجزای آن وجود داشته پس از یک مراحل خاص باهم مخلوط گردیده، در حرارت ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ درجۀ سانتی‌ گراد ساخته میشود.

یا به عبارت دیگر؛ سمنت، ماده‌ای چسپنده‌است که قابلیت چسپانیدن ذرات را به یکدیگر و قدرت به وجود آوردن جسم یکپارچه از ذرات متشکله را دارا ميباشد. سمنت، از ترکیب مصالح چونه cao، خاک رس، سیلیکان و اکسیدهای معدنی در حرارت ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ درجه سانتی‌گراد ساخته می‌شود. از جسم حاصله، پس از حرارت دادن و آسیاب کردن آن به همراه مقدار مناسبی سنگ گچ CaSO4 تیپ‌های مختلف سمنت به دست می‌آید و با اضافه نمودن ماده طبیعی یا مصنوعی Pozzuoli (یا مواد سلیکانی ویا اکساید الومينیم سلیکان، مواد خاکستری که خاصیت چسپنده دارد) به کلینکر سمنت سلیکانی حاصل می‌شود. اندازه دانه‌های کلینکر۲۰-۵ میلی‌متر و رنگ آن سبز تیره می‌باشد. در افغانستان در کنار فابریکات سمنت مانند غوری، جبل سراج و هرات؛ در معادن چنین مواد قرار داشته و از آن سمنت حاصل میشود.

اجزای تشکیل دهنده سمنت

*. مصالح چونه (حدود ۶۰٪ الی ۶۷٪)

*. خاک رس (حدود ۳٪ الی ۷٪)

*.سیلیکان (۱۷٪ الی ۲۷٪)

*. اکسایدهای معدنی

.* اکساید آهن (۰/۵٪ الی ۶٪)Fe۲O۳

*. اکساید سودیم (۰/۲٪ الی ۱/۳٪)Na۲O

*.کساید مگنیزیم (۰/۱٪ الی ۴/۵٪)MnO

*. اکساید پتاسیم (۰/۲٪ الی ۱/۳٪)K۲O

*.اکساید آلومینیوم (۳٪ الی ۸٪)Al۲O۳

قابل یادآوری است هرماده که با المونیم یکجا شود بخصوص با اکساید امونیم، سخت ترین جسم را به وجود می آورد. پس ازآن سلیکان و بعدا دیگران.

معادن مواد تولید سمنت در افغانستان:

افغانستان یکی از کشورهايی است که درآن، به مقدار وافر سنگ چونه، کلکروس، گچ، ریگ میده، خاک کلی (رس)، سنگهايی که دارای اکساید آهن، المونیم و مگنیزیم پتاشیم و… باشد وجود دارد، که ذخایر آن درافغانستان از مربوطات بدخشان تا شمال کابل و الی ولایت هرات، امتداد پیدا می‌کند.

به اساس آمارى که داده شده است افغانستان میتواند در سال ۳.۵ ميلیارد دالر مواد ساختمانی مانند شیشه، سیخ گول و سمنت تولید نماید؛ از جمله توانايی ١٠الی ٢٠ میليون تن تولید سمنت را در سال دارد. ولی از یکطرف جنگ، طرف دیگر کمبود برق و کمبود سرمایه وعواملى مانند فساد اداری، باعث شده است که این کشور نتوانسته مصارف داخلی خودرا تهیه کند. اکنون تولیدات داخلی سمنت، روزانه ۷۰۰-۸۰۰ تن میباشد؛ در حالیکه مصارف کشور روزانه ۴۰۰۰۰ الی۲۰۰۰۰ تن میباشد. مصارف موجودۀ سمنت دریکسال ۵ میليون تن میباشد. که ۷۵ فیصد آن از طریق واردات مرفوع می گردد.

تاریخچۀ تولید سمنت:

سمنت؛ اصطلاحى است که از لغت سمنتوم رومی گرفته شده و قدمت آن به پیش از میلاد می‌رسد. مصرف آن در ساختمان پانتئون شهر روم واقع در ایتالیا که مربوط به سنه ۲۷ قبل از میلاد است دیده شده است. در ساختمان گنبد این بنا که ۴۳ متر قطر دارد، مخلوطی از پارچه های سنگ و آهک پخته به کار رفته است؛ ولی کشف سمنت به شکل امروز، مربوط است به یک نفر گلکار انگلیسی به نام ژوزف اسپدین که از پختن چونه و خاک رس در حرارت بالا و آسیاب کردن آن، موفق شد ابتدایی‌ترین نوع سمنت را کشف نموده و آن را در تاریخ ۲۱ اکتبر ۱۸۲۴ به نام خود در انگلستان ثبت نماید و نام محول به دست آمده را سمنت پورتلند گذاشت. علت این نامگذاری همانطوری که گفته شد، سمنت از سمنتوم رومی گرفته شده است و پورتلند، نام جزیره ایست در انگلستان که رنگ سمنت پس از سخت شدن، به رنگ سنگ‌های ساحلی این جزیره می ماند. به همین دلیل نام پورتلند را برای سمنت انتخاب نموده‌اند. البته قبل از ژوزف اسپدین، اشخاص دیگری در فرانسه و انگلستان از پختن خاک رس و سنگ آهک مواد مشابهی به دست آوردند، ولی هیچ‌کدام کار خود را دنبال نکرده و محصول خود را به ثبت نرسانیدند. ژوزف اسپدین، نخستین شخصی بود که سمنت را در اوایل قرن نوزدهم در انگلستان به ثبت رسانید و آن را ابتدا برای ساخت برجهای بحری مورد استفاده قرار داد.

تاریخچۀ تولید سمنت در افغانستان

به گمان اغلب، سمنت سازی را هندی های موریان و یونانی ها در کابلستان مروج ساختند. هندوستان، کشور بارانی است که اشد ضرورت به مواد سخت و آهکی به ساختمانهای خود دارد. در زمان اشوکا و سلطنت موریان هند، از سنگ آهک بناهايی ساخته است که تا حال موجود است. پس از آنکه یونانی ها داخل خاک افغانستان شدند، آنها افغانها را در شناخت ترکیب سنگ آهک (چونه) ریگ وغیره آشنا ساختند.

معمولا ثروتمندان وشاهان این خاک؛ در تعمیرات خود، از چونه و ریگ و از گچ آب نرسیده، با ریگ و سفیدی تخم مرغ استفاده می نمودند. در دوره تیموریان هرات، سمنت معمولی در ساختمان مسجد هرات و روضه مزار شریف کار گرفته شده است. زمانیکه انگلیسها هند و افغانستان را در تصرف خود نگاه داشتند، سمنت سازی کمی مدرن را درهند مروج ساختند. این طریقه سمنت سازی به افغانستان نیز مروج گرديد. در شهر کابل محلى است به نام سمنت خانه ياد ميشود و الی دستيابى به تولید سمنت دولتی، درین محل چند فامیل متجرب، سمنت را برای شهریان کابل تهیه می داشتند. طوریکه آنها ریگ میده را با سفیدی تخم، خاک یشمی رنگ از کوه جبل سراج، گچ و چونۀ آب نرسیده را یکجا نموده بالای آن آب می ریختند؛ سپس برای چندین ساعت دو نفر بالای آن با چوب می کوبیدند. و بعداً بالای الاغ ها بار نموده به جادۀ میوند غرض فروش می آوردند.

مفکوره احداث کارخانه های تولید سمنت، برای بار اول درعصر سلطنت شاه امان الله مطرح شد. وی هنگام مسافرت تاریخی اش در سال ١٩٢٨ میلادی به کشور آلمان، در کنار موافقتنامه احداث ده ها کارخانۀ صنعتی دیگر، قراردادهای احداث کارخانه های تولید سمنت را نیز با کشور آلمان بست. ولی این فابریکه ها در آن زمان تاسیس نگردید. تا آنکه این دو فابریکه در زمان ظاهرشاه تاسیس شد. نوعیت سمنت کارخانه های تولید سمنت غوری و جبل سراج، از نوع ٤٠٠ او. پی. سی بوده که درنوع خود بهترین سمنت درسطح جهان می باشد؛ زیرا مواد خام سمنت های مذکور دارای نوعیت عالی است. پردازش و روند کاری آن ها مطابق معیارهای جهانی صورت می گیرد.در گذشته های نه چندان دور، این دو فابریکه میتوانست تمامی ضروریات کشور را مرفوع نماید. قیمت یک خریطه سمنت جبل سراج ۴۵ افغانی و از غوری ۵۰ افغانی که معادل ۱.۴ دالر میشد بود. پس از سال ۱۳۶۰ این دو فابریکه تحت تاثیرهاى جنگ داخلی درآمد و الی ۱۳۷۲ لنگ لنگان به پیش میرفت. در زمان طالبان، دروازه هردو فابریکه مسدود گشت. پس از سال ۲۰۰۱ و دولت نوین، این دو فابریکه احیا و به شرکتهای خصوصی محول شد.

کیفیت بالای سمنت افغانستان و رقابت آن در سطح منطقه

مقاومت ساختمان های ساخت افغانستان در مقابل حوادث شدید روزگار، حکایتگر کیفیت عالی سمنت های مذکور می باشد. همچنان در بازار رقابت منطقه ای، سمنت افغانی، یکی از بهترین ها می باشد؛ زیرا در جریان سال های دهه چهل و پنجاه شمسی، کشور ایران یکی از خریداران عمده و پر طرفدار سمنت افغانی بود؛ با وجود آنکه همزمان در داخل ایران، سمنت به قدر کافی تولید می گردید. در سالهای حاکمیت دولت ح.د.خ.ا در عین حالیکه هزاران تُن سمنت از کشور اتحاد شوروی به کشور ما ارسال می گردید؛ اما سمنت های تولیدی کشور ما برای ساختمان های مخصوص، به اتحاد شوروى برده می شد. ساختمانهای شهر کابل، با وجودیکه دها راکت و هزاران مرمی ثقیل و خفيف به آنها اصابت نموده، ولی استوار به جای خود ایستاده است. گویند که بلاک ١ و ١٢ مکرویان کهنه، با وجود اصابت ده ها توپ و راکت و هاوان و هزاران مرمی ثقیل و خفیف سالم مانده، مردم پس از ترمیم سوراخ ها دوباره در آن تعمیرات زندگی را آغاز نموده اند.

سازگاری سمنت افغانستان با آب و هوای مناطق مورد مصرف

از طرف دیگر آنچه در ساخت کارخانه های تولید سمنت ازطرف شرکت های معتبر تولید سمنت، قویاً مد نظر گرفته می شود همانا مطابقت سمنت تولیدی با آب و هوای همان محیطی میباشد که سمنت تولید شده، درساخت تعمیرات آن محل به کارمی رود. مطابق به اسناد دردست داشته در کارخانه های تولید سمنت غوری و جبل سراج، این خصوصیات هم دقیقاً مراعات گردیده است.

بدین ملحوظ، سمنت تولید شده افغانستان را در کشورهایی که آب و هوای شان مشابه آب و هوای افغانستان (زمستان سرد، خشک و تابستان گرم) باشد، می توان به کار برد، ولی این سمنت را قطعاً نمی توان در مناطقی با آب و هوای خیلی گرم مرطوب و خیلی سرد به کار برد که بالمقابل اگر این برازندگی در قسمت ساخت فابریکات تولید سمنت کشور پاکستان هم مراعات شده باشد، مسلماً تولید سمنت های مذکور مطابق به آب وهوای گرم پاکستان طرح ریزی شده، که از این سمنت ها فقط می توان در مناطق گرمسیر افغانستان چون ولایت ننگرهار و خوست استفاده کرد. ولی استفاده از سمنت های پاکستانی در مناطقی مثل کابل، خالی از اشکالات جدی درآینده نخواهد بود. پس از چند برفباری ویخ بندی مقاومت خودرا از دست داده در زلزله شدید از بین میرود.

طرح ساخت کارخانه‌های تولید سمنت برای مناطق گرمسیر

البته برای مصارف سمنت درمناطق گرمسیر کشور ما در عصر جمهوری مرحوم محمد داوود، ساختِ کارخانه تولید سمنت با ظرفیت ۱۶۰۰ تُن در شبانه روز در ولایت قندهار طرح‌ریزی شد، که کار ساختمان آن درسال ۱۳۵۶ هجری شمسی عملاً آغاز گردید؛ ولی بدبختانه با وقوع کودتای هفت ثور اندیشه ساختِ کارخانه مذکور همراه با صدها طرح توسعوی دیگر در آن زمان از بین رفت.

کارخانه تولید سمنت جبل سراج

این فابریکه در ۸۰ کیلومتری شمال کابل در ولسوالی جبل سراج ولایت پروان موقعیت دارد. تصدی سمنت جبل سراج نخستین کارخانه سمنت در کشور بوده که در سال ۱۹۵۷ میلادی، به شکل مختلط بین دولت افغانستان و ۳۶۰ سرمایه‌ گذار بخش خصوصی تحت نظارت وزارت معادن و صنایع کشور تأسیس گردید.

در سال ۱۹۸۶ سرمایه تصدی مذکور جهت ترمیم و تجدید تجهیزات، افزایش یافت و به یک تصدی دولتی مبدل گردید.

در سال (۱۳۸۳) مصرف سالانه سمنت در کشور از ۱ تا ۱٫۲ میلیون تُن تخمین شده بود که بیشترین مقدار سمنت مذکور از کشورهای همسایه وارد گردید. با بازسازی کشور، تقاضا برای تولید سمنت بیشتر گردید و توقع می‌رود که سمنت افغانستان، یک بازار خوب برای تولید داخلی خواهد بود.

تصدی سمنت جبل سراج، دارای یک باب کوره (کوره گردان) می‌باشد که جهت تولید سمنت از روش مرطوب استفاده می‌گردد. تصدی سمنت جبل سراج، در گذشته ظرفیت تولید صدها تُن کلینکر را روزانه داشت و بین ۸۰ تا ۸۵ درصد فعالیت داشت.

مواد خام تولید سمنت (سنگ آهک، سنگ گچ و خاک) به مقدار وسیع در نزدیک تصدی موجود می‌باشد. البته تصدی سمنت جبل سراج، دسترسی محدود به زغال سنگ و برق دارد.

این تصدی، فعلاً به اندازه ۱۲۰۰ تُن کلینکر را به پودرِ سمنت تبدیل می‌کند، که آماده فروش می‌باشد.

تصدی سمنت غوری

تصدی سمنت غوری، در شهر پلخمری مربوط ولایت بغلان موقعیت داشته، در سال ۱۹۵۹ میلادی تهداب گذاری گردید و در سال ۱۹۶۲ به بهره‌برداری رسید و فعالیت خویش را رسماً آغاز نمود.

تجهیزات تصدی سمنت غوری، از جمهوری چِک (چکسلواکیا) به سرمایه ابتدايی ۳۰۰ میلیون افغانی خریداری گردید و رقم مذکور به کشور مذکور پرداخته شد.

کارخانه اول تصدی سمنت غوری، تا سال ۱۹۸۱ به مقدار ۱۲۰۰۰۰ تُن سمنت را سالانه تولید می‌نمود. تهدابگذاری کارخانه دوم تصدی سمنت غوری، در سال ۱۹۸۶ با قرضه ۴۲ میلیون دالری از کشور چکسلواکیا آغاز گردید؛ و تقریباً %۸۰ کار ساختمانی آن به پایه اکمال رسیده بود، که بعد از یک سال کار آن به سبب جنگ‌ها متوقف گردید. در دوران حکومت طالبان، فعالیت این تصدی کاملاً به رکود مواجه گردید و در سال ۲۰۰۱ میلادی دوباره فعالیتش را آغاز کرد.

تصدی سمنت غوری دارای دو کُوره تولید سمنت است که مواد سوخت آن زغال سنگ می‌باشد. تکنالوژی این تصدی که جهت تولیدات سمنت به کار برده می‌شود، یک روند مرطوب می‌باشد. مواد خام جهت تولید سمنت از قبیل سنگ آهک، سنگ گچ، و خاک جپسم نیز به مقدار زیاد در کنار تصدی موقیعت دارد.

فعلاً دو کلینکر تصدی فعال بوده، ولی در یک وقت به خاطر کمبودی نیروی برق، یک کلینکر جهت تولید سمنت می‌باشد که به شکل نوبتی هر دو کلینکر فعالیت دارد. فعلاً یک باب کوره تولید سمنت فعال می‌باشد.

ظرفیت فعلی تولید سمنت به علت کمبود برق کم می‌باشد. فقدان برق به اندازه کافی، یگانه مشکل تصدی می‌باشد؛ زیرا تولید سمنت به تهیه انرژی برق به شکل دوامدار نیاز دارد.

برنامه تولیدی سال ۱۳۸۴ این تصدی، تولید ۲۵۰۰۰ تُن سمنت بود. فعلاً محصول تصدی دارای کیفیت عالی و از نگاه قیمت، نازلتر است.

فابریکه سمنت هرات

کار ساخت این فابریکه در سال ۱۳۵۵ در زمان زمام‌داری محمدداوود خان با کشور چکسلواکیا عقد قرار داد گردید. هزینه این پروژه ۵۰ میلیون دالر تخمین گردیده بود که ۶۰ فیصد سهم چکسلواکیا و ۴۰ فيصد دولت افغانستان در آن سهیم بود. کار این پروژه تا ۷۰ درصد تکمیل شده بود که نبردهای داخلی در افغانستان شروع گردیده، بدین علت کار ساخت این فابریکه متوقف گردید.
پس از توقف ساخت، میلیون‌ها دالر وسایلی که برای ساختن این پروژه به مصرف رسیده بود، بی‌سرنوشت باقی‌ماند و این ابزارآلات در برخی حالات توسط افراد مسلح و سارقان حرفه‌ای به غارت برده‌ شد. برخى از ابزار کهنه و فرسوده گردیده و ضرورت است دوباره احیا شود. درسال ۱۳۹۱ یک شرکت ایرانی به نام مجد، احیای این فابریکه را بشمول محلات رهایشی به ارزش ۵۰ میلیون دالر به عهده گرفت. ولی شرکت نامبرده پس از مدت کوتاه علاقه برای احیاى این فابریکه از خود نشان نداد وتا امروز این فابریکه بی کاره و بی صاحب مانده است. درین اواخر آقای علاف مشاور اقتصادی ريس جمهورغنی، اظهار نمود که یک کمپنی کشور «چک» تصمیم گرفته‌ که با سهم ۴۹ درصدی، وارد بازار کار افغانستان شده و پروژه سمنت را دو باره احیا کند. گفته میشود در این پروژه، بازرگانان افغان ۵۱ درصد سهم خواهند داشت.

فابریکه سمنت هرات، ظرفیت تولید ۱۶۰۰ تن سمنت را در روز خواهد داشت که عاید سالانه آن به۳۲،۶۴ میلیون دالرخواهد رسید، ۵۱ درصد این عاید مربوط به افغانستان و ۴۹ درصد آن، مربوط به کشور چک خواهد بود. دراین فابریکه ۸۰۰ تا ۱۰۰۰۰ تن مشغول کار خواهند شد.

این طرح که از طرف یک کمپنی چکی به نام “جسر” ارائه شده، کمپنی «PSP» مسوول طبیق آن می‌باشد.

انواع سمنت

پیشرفت تکنالوجی و تجارب حاصله از آن، موجب این شد که سمنت نظر به قسمت های یک تعمیر نیز باید ترکیبات مختلف داشته باشد. مثلا سمنت پلستر داخل خانه، بیرون خانه و تهداب تعمیر، پایه های یک تعمیر در داخل آب ویا خاک وغیره دارای سمنت مشخص با ترکیب مشخص می باشد. کشورهای پیشرفته، امروز ده ها نوع سمنت را تولید می نمایند تا مقاومت تعمیر بیشتر گردد. انواع سمنت قرار ذیل میباشد.

سمنت پورتلند

رایج‌ترین و پرمصرف‌ ترین سمنت مورد استفاده در صنعت ساختمان سازی اعم از پل، تونل، راه‌سازی و یا ساختمان و غیره، همان سمنت پورتلند است. مواردی که برای پختن سمنت به کوره می‌روند، از دو ماده اصلی تشکیل شده‌اند: خاک رس، سنگ چونه؛ ولی اگر بخواهیم به طور مجزا مواد تشکیل دهندهٔ سمنت را مطالعه نماییم، این مواد عبارتند از:

۱- آهک زنده ۲ – سیلیکان ۳ – اکسید آلومینیوم ۴ – اکسید منیزیم ۵ – مواد دیگر.

باید توجه داشت که مواد فوق، با نسبت‌های مختلف وارد کوره می‌شوند و این تفاوت، مربوط می‌شود به جنس سمنت و سایر مشخصات فنی آن. گاهی در طبیعت مخلوط سنگ چونه و خاک رس، به نسبت مورد نیاز در صنعت سمنت پزی به طور دقیق یافت می‌شود. به این اختلاط که از قبل برای بشر آماده شده است، مارل MARL می‌گویند. اگر در خاک رس کلیه مواد مورد نیاز سمنت پزی یافت نشود، می‌توان مواد مورد نیاز را به آن اضافه نمود. این مواد قالباً از ضایعات کارخانه جات صنعتی به دست می‌آیند. خوشبختانه در افغانستان مواد ساختمانی به هرجنس وترکیب طبیعی یافت میشود. ضرورت به مواد فاضله کارخانه جات نیست.

سمنت پورتلند معمولی نوع ۱

اين سمنت؛ در مواردی به کار می‌رود که هیچ گونه خواص بخصوص مانند سایر انواع سمنت مورد نظر نیست. از این نوع سمنت؛ در ساختن پیاده‌روها، روسازی جاده‌ها، پایۀ پل‌هاى راه آهن، مخازن لوله‌های آب و قسمت های تهدابی ساختمان‌ها استفاده می‌شود؛ به طور کلی این سمنت، در تمام مواردی که قسمت سمنت شده در خطر مجاورت با سولفات‌ها نباشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سمنت پورتلند نوع 2 (type II):

این گونه سمنت؛ بخصوص در مواردی که گرمای هیدراتاسیون متوسط باشد، عموماً مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع سمنت؛ در شرایطى که حمله سولفایتهای معتدل وجود داشته باشد، نسبت به سایر سمنتها نوع مرغوب تر میباشد. سمنت تیپ ۲، معمولاً کندتر از سمنت تیپ ۱ می‌گیرد[جوش ميکند] و درگرفتن حرارت کمتری تولید می‌کند. از این سمنت، می‌توان در ساختمان‌های حجیم استفاده نمود؛ تا در هنگام گرفتن بتن، حرارت کمتری ایجاد شود و حجم بتن کمتر باشد.

سمنت پورتلند نوع 3 (Portland Cement – type III):

نوع زودگیر بوده، در مواقعی که مقاومت‌های بالا در کوتاه مدت مورد نظر گرفته شود، مورد استفاده قرار می گیرد. سمنت نوع ۳ سمنتی است که در مدت کوتا یعنی معمولاً در عرض ۱ هفته یا کمتر مقاومت زیادی به دست می‌آورد و مقاومت ۷ روزهٔ آن، حدود مقاومت ۲۸ روزهٔ سمنت نوع ۱ می‌باشد. این نوع سمنت، نسبت به سمنت نوع ۱ در هنگام گرفتن حرارت بیشتری تولید می‌کند. از این سمنت، وقتی استفاده می‌کنند که بخواهند زودتر از معمول، قالب را برداشته و بتن را مورد استفاده قرار بدهند. در هوای سرد نیز می‌توان از این سمنت استفاده کرد تا مدت زمان لازم برای محافظت بتن ریخته شده، کوتاه‌تر شود؛ گرچه با به کار بردن مخلوط پرسمنت ت، با سمنت نوع ۱ هم می‌توان بتنی تهیه کرد که در مدت کوتاه مقاومت بیشتری کسب کند، ولی سمنت نوع ۳، همین کار را به نحو بهتر و با صرفه تر انجام می‌دهد.

سمنت پورتلند تیپ4 ( type IV):

این سمنت؛ با عنوان سمنتی با گرمای هیدراتاسیون پائین شناخته شده است و در مواردیکه نیاز به بتن ریزی درحجم بالايی باشد، از این نوع سمنت استفاده می‌شود. ازمشخصه‌های بارز این سمنت که مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد، اندازه‌گیری میزان گرمای هیدراتاسیون می‌باشد که در زمانهای ۷ و ۲۸ روزه، بایستی حداکثر به ترتیب ۶۰ و ۷۰ کالری برگرم باشد. برای بند برقی استفاده زیاد دارد.

سمنت پورتلند تیپ5 (Portland Cement – type V):

اين نوع سمنت؛ در مواقعی که مقاومت زیاد در مقابل سولفات‌ها مورد نظر باشد استفاده می‌شود. سمنت ضدسولفات یا نوع ۵ ، وقتی به کار می‌رود که بتن در تماس شدید با سولفات‌ها قرار داشته باشد. از این سمنت، اساساً وقتی استفاده می‌شود که خاک یا آب زیرزمینی که در تماس با ساختمان بتنی قرار دارد، مقدار زیادی املاح سولفات داشته باشد. سمنت نوع ۵ دیرتر از سمنت معمولی می‌گیرد.

سمنت پورتلند سفید (White Cement):

برای استفاده در سطح ساختمان‌ها و مواقعی که استفاده از سمنت‌های بدون رنگ با مقاومت‌های بالا مورد نیاز باشد. از این سمنت در تولید انواع سمنت‌های رنگی استفاده می‌شود. سمنت پورتلند سفید، همانند سمنت پورتلند معمولی تهیه می‌شود؛ با این تفاوت که در مواد اولیۀ آن اکسید آهن وجود ندارد. به همین دلیل، نباید از خاک رس استفاده کرد، ولی در این صورت هزینه بالا می‌رود؛ به همین دلیل از همان مواد اولیه استفاده کرده و به آن کلرور کالیم و یا کلرور کلسیم اضافه می‌کنند، که در کوره سمنت پزی با اکسید آهن ترکیب شده و کلرور آهن می‌دهد، که گاز است و می‌پرد و رنگ سمنت سفید می‌شود. سمنت سفید، نباید بیش از ۰٫۰۲ درصد وزنی اش اکسید آهن داشته باشد؛ به همین دلیل به آن تا ۸درصد وزنش کلرور کالیم و یا کلرور کلسیم اضافه می‌کنند و سپس کلینکر سمنت سفید را با گچ آسیاب مي کنند؛ تا سمنت پورتلند سفید به دست آید. همچنین برای تهیه سمنت‌های رنگی، کلینکر سمنت سفید را با حداکثر ۲درصد رنگ‌های معدنی و یا نرمه سنگ‌های رنگ، آسیاب می‌کنند.

سمنت سرباره‌ای ضد سولفات :(SR. slag Cement):

در مواقعی که مقاومت متوسط در مقابل سولفات‌ها و یا حرارت هیدراتاسیون متوسط مورد نظر است، استفاده می‌گردد.

سمنت پورتلند – پوزولانی (P.P.Cement):

در ساختمان‌های بتنی معمولی و بیشتر در مواردی که مقاومت متوسط در مقابل سولفات‌ها و حرارت هیدراتاسیون متوسط مورد نظر باشد استفاده می‌شود.

سمنت پورتلند – آهکی (P.K.Z.Cement):

این نوع سمنت؛ در تهیه ملات و بتن در کلیه مواردی که سمنت پورتلند نوع ۱ به کار می‌رود قابل استفاده است. دوام بتن را در برابر یخ زدن، آب شدن و املاح یخ زا و عوامل شیمیایی بهبود می‌دهد.

سمنت بنايی (Masonry Cement):

برای استفاده در مواقعی که ملات بنايی با مقاومت‌های کمتر از سمنت پورتلند نوع ۱ مورد نیاز است.

سمنت نسوز 450 (Rf Cement 450):

حاوی بیش از 40% Al2O3 با اتصال هیدروکسیلی و فازهای کلسیم آلومینات، برای مصرف به عنوان ماده نسوز در صنایع حرارتی استفاده می‌شود.

سمنت نسوز 500 (Rf Cement 500):

حاوی بیش از 70% Al2O3 با اتصال هیدروکسیلی و فازهای CA2,CA برای مصرف به عنوان ماده نسوز، با درصد خلوص بالا در صنایع حرارتی و آتمسفرهای CO.H2 به کار می‌رود.

سمنت نسوز 550 (Rf Cement 550):

حاوی بیش از 80% Al2O3 با اتصال هیدروکسیلی و آلومینات کلسیم به عنوان ترکیب اصلی، دارای نسوزندگی و خواص ترمومکانیکی بالا و کاربردهای ویژه نسوز مانند آتمسفرهای احیاى هیدروژن به کار برده میشود.

سمنت‌های چاه نفت:

این سمنت‌ها، برای درزگیری چاه‌های نفت به کار می‌روند. عمدتاَ این نوع سمنت‌ها دیرگیر بوده و در برابر دماها و فشارهای بالا مقاوم می‌باشند. این سمنت، ممکن است در حفره چاه‌های آب و فاضلاب نیز به مصرف برسد.

سمنت‌های با گیرش تنظیم شده:

سمنت با گیرش تنظیم شده به گونه‌ای کنترل و ساخته می‌شود که می‌تواند بتنی با زمان‌های گیرش از چند دقیقه تا یک ساعت تولید کند.

سمنت‌های رنگی:

این سمنت‌ها، بیشتر جنبه تزئینی و آرایشی دارند و در نماسازی سمنتی و تولید بتن نمادار، به مصرف می‌رسند.

سمنت‌های پورتلند ضد آب:

این سمنت به رنگ سفید، خاکستری تولید می‌شود. این نوع سمنت، انتقال مویینه آب را تحت فشار ناچیز یا بدون فشار، کاهش می‌دهد، ولی جلوی انتقال بخار آب را نمی‌گیرد.