هشتمین کنفرانس وزیران خارجه پروسۀ استانبول- قلب آسیا، به تاریخ ۹ دسمبر در شهر استانبول کشور ترکیه، با سخنرانی افتتاحیه رؤسای جمهور افغانستان و ترکیه برگزار شد. این کنفرانس بیانیه مشترکی را به نشر سپرد. هدف از برگزاری این کنفرانس که سالانه برگزار می شود، تداوم تلاش ها برای جستجوی راه های بیرون رفت از مشکلات و از میان برداشتن چالش های موجود در منطقه و بحث و تبادل نظر در مورد سایر موضوعات منطقه ای می باشد.

قابل ياد آوری است که پروسه استانبول – قلب آسیا، به ابتکار مشترک افغانستان و ترکیه در کنفرانسى که با میزبانی ترکیه در استانبول، بتاریخ 2 نوامبر 2011 برابر با 11 عقــرب 1390 برگــزار شده بود، ایجاد شد. هدف پروسه استانبول – قلب آسیا، ترویج و تقویت صلح، امنیت، ثبات و شگوفایی در افغانستان و منطقه از طریق اعتماد سازی و افزایش همکاری های منطقه ای می باشد. این پروسه، همسایگان نزدیک و دور افغانستان و حامیان بین المللی این کشور را از طریق تمرکز بر موضوعاتى چون مشورت های سیاسی، تطبیق و اجرای تدابیر اعتماد سازی و همکاری با سازمانهای منطقه ای و بین المللی، دور هم جمع کرده است.

برگزاری هشتمین کنفرانس که توسط رؤسای جمهوری افغانستان و ترکیه، افتتاح شد‌ و در آن وزیران خارجه افغانستان، پاکستان، ایران،‌ آذربایجان، هند و معاون وزیر خارجه امریکا و هیئت های ۱۴ کشور عضو و ۱۶ کشور و سازمان بین المللی حمایت کننده این روند اشتراک داشتند، تایید مجدد بر این امر شد که افغانستان در صدر اجندای منطقه قرار داد.

برگزاری این کنفرانس، بر خلاف تلاش ها در داخل و خارج از کشور برای نشان دادن وضعیت نه چندان خوب از کشور و جایگاه دولت افغانستان، نمایانگر آن است که دولت افغانستان هم بر اوضاع تسلط دارد و هم کنشگر اصلی در افغانستان است. در حالیکه بیشتر سیاسیون و جریان های داخل افغانستان با در نظر داشت وضعیت سیاسی کشور، فکر می کردند که وضعیت در افغانستان و تحولات جاری در کشور از کنترول دولت خارج شده است و منطقه و جهان به دولت افغانستان به عنوان طرف اصلی معادله نمی نگرند؛ اما دولت افغانستان با ابتکار عمل و ایجاد اجماع منطقه ای و جهانی برای برگزاری هشتمین کنفرانس وزیران خارجه پروسه استانبول – این کنفرانس حتی سال گذشته برگزار نشده بود- نشان داد که کنترول وضعیت را در دست دارد و بر اوضاع کشور مسلط است.

قبل بر این نیز دولت افغانستان در سخت ترین شرایط که فکر غالب آن بود که مذاکرات صلح امریکا با طالبان به نتیجه نهایی نزدیک است و برگزاری انتخابات نا ممکن- حتی از نظر تعدادی از کاندیدان پیشتاز فعلی و شرکای حکومت- با برنامه و تدبیر، توانست هم مذاکرات را که دولت و ملت افغانستان در آن سهیم نبود متوقف کند و هم انتخابات ریاست جمهوری را برگزار نماید. این موفقیت ها باعث آن شد که دیدگاه در مورد دولت افغانستان تغییر کند و همه به آن به عنوان یگانه مرجع عمده و تصمیم گیرنده در مناسبات منطقه ای و بین المللی مراجعه نمایند.

از طرف دیگر، جمع شدن حدود ۱۴ کشور عضو، ۱۶ کشور و۱۲ سازمان حمایت کننده دور یک میز با محوریت و رهبری افغانستان، پیام بسیار واضح داشت. در داخل کشور اطراف قضیه به شمول طالبان این پیام را دریافت کردند که کنشگر اصلی و محور، دولت افغانستان است که با تسلط بر اوضاع توانایی مدیریت بحران را دارد و می تواند اجماع بین المللی را در سخت ترین شرایط که حتی نتیجه انتخابات اعلام نشده است ایجاد و یک نشست بین المللی را برگزار کند. در بعد منطقه ای هم این نشست نشان می دهد که افغانستان در صدر اجندای منطقه ای قرار دارد. از طرف دیگر دولت افغانستان که سکرتریت این نشست را دارد، توانست خواست خویش را در اعلامیه کنفر انس در حمایت از مردم و دولت افغانستان درج کند. این در حالی است که کشورهای مختلف با دیدگاه ها و سیاست های متفاوت در این نشست اشتراک داشتند.

آماده گی ها بر ای برگزاری این کنفرانس

از سختی های دیپلماسی چند جانبه، تعدد بازیگران و تفاوت خواست ها و اهداف ایشان است. آن هم در منطقه ما که بخش بزرگ از مشکلات جهان را دارد. بناءً تنظیم و برگزاری کنفرانس با اشتراک حدود بیشتر از ۴۰ کشور و سازمان کار آسان نبود. اما رهبری وزارت امورخارجه افغانستان توانست در طول چند ماه گذشته با برگزاری جلسات متعدد در سطوح مختلف سفرا و کمیته های تخنیکی در کابل، با وجود تفاوت دیدگاه های عمیق به یک تفاهم کلی در مورد موضوعات منطقه ای به ویژه در مورد پروسه صلح در افغانستان، همکاری های اقتصادی منطقه ای و اولویت بودن افغانستان دست پیدا کند، که این خود نشان دهنده توانایی دستگاه دیپلماسی افغانستان برای تامین منافع ملی، آن هم در پیچیده ترین وضعیت در منطقه می باشد.

لابی گری افغانستان

رهبری دولت افغانستان در وضعیت پیچیده امروز کشور و منطقه، از هر فرصت برای رسانیده صدای مردم افغانستان به گوش جهانیان استفاده کرده است. این کنفرانس بهترین فرصت بود برای برگزاری ملاقات دو و چندجانبه با هئیت هايی از کشور های مختلف جهان برای صحبت و تبادل نظر در مورد روند صلح، انتخابات و توسعه همکاری های اقتصادی و تشریح پروژه های افغانستان در خصوص ارتباطات منطقه ای.

رئیس جمهوری اسلامی افغانستان، در سخنرانی خويش به جزییات در مورد برنامه دولت در خصوص صلح و آتش بس با طالبان، توسعه اقتصادی، همکاری های منطقه ای، برنامه های اصلاحی در بخش های مختلف اداره افغانستان، همگرایی منطقه ای و رفع تهدیدات مشترک صحبت نمود. همچنین در حاشیه این نشست رئیس جمهوری افغانستان، ملاقات دوجانبه با رئیس جمهوری ترکیه داشت که در آن از نقش ترکیه به عنوان کشور میزبان این کنفرانس تشکر به عمل آمده و در زمینه همکاری ها دو جانبه، نقش ترکیه در روند صلح افغانستان و استفاده از تجربه ترکیه در سکتور ساختمانی صحبت و تبادل نظر صورت گرفت. رئیس جمهوری افغانستان ملاقات های دوجانبه را با وزیران خارجه پاکستان و ایران نیز به عمل آورد.

در حاشیه این نشست، سرپرست وزارت خارجه و معین اقتصادی وزارت خارجه، ضمن ملاقات های دوجانبه و چند جانبه با اشتراک کنندگان نشست و همچنین انجام مصاحبه با مطبوعات مختلف، اهداف و برنامه های دولت افغانستان را در قبال صلح و سیاست خارجی اقتصاد محور افغانستان، نقش همکاری های منطقه ای در تامین امنیت و توسعه اقتصادی تشریح کردند.

پیام این نشست در شرایط امروز چیست

این کنفرانس، همان طور که در بالا تذکر رفت، پیام واضح هم برای مردم و سیاسیون افغانستان دارد و هم برای منطقه و جهان.

پیام این کنفرانس برای آنان که فکر می کردند، دولت دیگر مشروعیت نمایندگی از مردم افغانستان، مذاکره برای همکاری منطقه ای و توانایی ایجاد اجماع منطقه ای و جهانی را ندارد، این بود که طرف اصلی و اساسی در قضایای افغانستان، دولت افغانستان است. یعنی محوریت دولت افغانستان یک اصل اساسی در عرصه سیاست داخلی و خارجی افغانستان در وضعیت فعلی است. این در حالی است که در چند ماه گذشته، کشورهايی تلاش داشتند تا نشان دهند که دولت افغانستان در جایگاه بعد از سیاسیون و طالبان قرار داد.

پیام واضح دیگر کنفرانس برای منطقه این بود که افغانستان هنوز هم در صدر اجندای هر نشست منطقه ای قرار دارد و دولت افغانستان کنشگر اصلی است. پیام خاص این کنفرانس این بود که نشان داد توجه جامعه جهانی بر افغانستان و اهمیت و جایگاه کشور و نقش حکومت در آن هنوز پا بر جا است.

اهداف افغانستان و دستاورد عمدۀ این کنفرانس

افغانستان چند هدف را از برگزاری این نشست دنبال می کرد. جلب حمایت و ایجاد اجماع منطقه ای در مورد صلح و آشتی در افغانستان، حمایت منطقه ای و جهانی از نیروهای امنیتی افغانستان و جلب حمایت از برنامه های ارتباطاتی منطقه ای و سیاست خارجی اقتصاد محور افغانستان.  جلب حمایت مجدد اشتراک کنندگان کنفرانس از نیروهای امنیتی افغانستان به خاطر مبارزه ایشان علیه تروریزم و مافیای مواد مخدر، از دیگر اهداف دولت افغانستان بود که در این نشست به آن دست یافت.

تقبیح اعمال تروریستی توسط طالبان و سایر گروه های تروریستی در کابل و سایر نقاط افغانستان از موضوعات عمده اعلامیه این نشست است.  اشتراک کنندگان با تقدیر و حمایت از خواست مردم افغانستان برای برقراری صلح پایدار و ختم جنگ و پایان یافتن خشونت ها تاکید کردند و برگزاری مذاکرات مستقیم میان دولت افغانستان طالبان و سایر افغان ها را در زودترین فرصت ممکن خواستار شدند.

همچنین موفقیت افغانستان در جلب توجه منطقه و جهان می باشد؛ به ویژه در جلب حمایت اعضای کنفرانس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و ستایش و قدردانی از نیروهای امنیتی افغانستان در تامین امنیت انتخابات و همچنین در مبارزه علیه تروریزم. 

در شرایطی که مخالفان حکومت حتی شرکای حکومت افغانستان، در تلاش بودند که نشان دهند که حکومت دیگر حمایت جهانی را با خود ندارد؛ یا تلاش داشتند که کشورها را از موضوع گیری در حمایت از روند های جاری در افغانستان که توسط حکومت رهبری می شود منصرف سازند، کشور های حاضر در نشست یک صدا تعهد مجدد خود را در حمایت از دولت و برنامه های آن برای تامین صلح، امنیت و رفاه افغانستان و منطقه اعلام داشتند.

با وجود اختلاف نظر ها و دیدگاه های متفاوت و گاهی هم شدید میان اشتراک کنندگان، همه در دور یک میز در حساس ترین شرایط گرد هم آمده و یکبار دیگر بر اینکه این پروسه به عنوان یک ساختار خاص برای ارتقای گفتگو، اعتماد سازی و توسعه همکاری های سیاسی، امنیتی و اقتصادی میان کشورهای منطقه می باشد، تاکید کردند.

در بخش همکاری های منطقه ای، این کنفرانس بر نیازمندی همکاری های منطقه ای در سطح عالی تاکید کردند و آن را برای مقابله با چالش های مشترک، نیاز اساسی دانستند. اشتراک کنندگان از تلاش های سازنده افغانستان در توسعه ارتباطات منطقه ای برای اعتماد سازی تقدیر کردند.

در بخش همکاری های سیاسی و امنیتی، اشتراک کنندگان کنفر انس؛ تروریزم، افراطگرایی، رادیکالیزم، جدایی طلبی و فرقه گرایی را بزرگ ترین چالش در برابر صلح، امنیت و توسعه پایدار افغانستان دانسته و بر مبارزه مشترک و قاطع علیه آن تاکید کردند. همچنین اشتراک کنندگان حمایت خویش را از توافق دولت افغانستان با جامعه جهانی در راستای کمک به نیروهای امنیتی افغانستان تا سال ۲۰۲۴  اعلام کردند.

در بخش مبارزه علیه مواد مخدر این کنفرانس، مبارزه موثر علیه این پدیده شوم را باعث توسعه اقتصادی- سیاسی و امنیتی و ثبات در افغانستان و منطقه دانستند و بر اجرایی شدن تعهدات کنفرانس منطقه ای که در این زمینه در ۲۰۱۷ در کابل برگزار شده بود تاکید کردند.

در بخش صلح و تلاش ها برای آشتی ملی در افغانستان، اشتراک کنندگان کنفرانس با تقدیر و حمایت از خواست مردم افغانستان برای داشتن صلح پایدار و ختم سریع جنگ، از همه اطراف دخیل در افغانستان خواستند که با کاهش خشونت ها، مذاکرات مستقیم بین الافغانی به شمول دولت افغانستان، طالبان و سایر افغان ها را در زود ترین فرصت ممکن برگزار نمایند. اشتراک کنندگان کنفرانس، بر برقراری آتش بس در جریان مذاکرات بین الافغانی برای رسیدن به یک توافق صلح و ختم جنگ تاکید کردند.

در مورد مهاجرین و بازگشت کنندگان، با تشکر از کشورهای میزبان مهاجرین افغانستان بر اجرای تعهدات همه کشورها در قبال مهاجرین تاکید کردند و بر برگشت داوطلبانه و ادغام تدریجی ایشان در جامعه افغانستان تاکید نمودند.

در بخش همکاری های اقتصادی اشتراک کنندگان کنفرانس، از نقش اساسی افغانستان به عنوان پل ارتباطی در توسعه ارتباطات منطقه ای و همکرایی اقتصادی در منطقه قلب آسیا تقدیر کردند و حمایت قوی خویش را از تلاش های دولت افغانستان برای استفاده از موقعیت جغرافیایی خویش در توسعه همکاری های اقتصادی منطقه ای، ارتباطات پایدار و همگرایی اعلام داشتند. این کنفرانس، بر تسریع نقل و انتقالات منطقه ای تاکید کرده و بر همکاری نزدیک برای برداشتن بعضی تعرفه ها در منطقه تاکید نمود.

در مورد همکاری های بین المللی و نقش جامعه جهانی در حمایت از دولت و مردم افغانستان اشتراک کنندگان کنفرانس، افزون بر تقدیر از مشارکت دوامدار جامعه جهانی در حمایت از دولت و مردم افغانستان، آن را در رسیدن به افغانستان صلح آمیز، با ثبات و با رفاه بسیار با اهمیت خواندند.

قابل ذکر است که پروسه استانبول– قلب آسیا، دارای هفت تدبیر اعتماد سازی مختلف بوده که رهبری هر کدام را یک یا بیش از یک کشور/کشورهای عضو پروسه به عهده دارند. کنفرانس این تدابیر را عناصر کلیدی برای اعتماد سازی و مشخصا در بخش سیاسی، اقتصادی و امنیتی در منطقه قلب آسیا دانست. تدابیر اعتماد سازی متذکره، گفتگو و همکاری های منطقه ای را در منطقه قلب آسیا ترغیب و ترویج می کنند.

تجدید برنامه اجرایی تدابیر اعتماد سازی و معرفی تدبیر اعتماد سازی توسعه زراعت که  معرفی آن بعد از سال ۲۰۱۱ برای اولین در چارچوب این کنفرانس می باشد، از دستاورد های این نشست بود. آمادگی پاکستان و ازبیکستان برای رهبری این تدبیر اعتماد سازی، نشاندهنده اهمیت پروسه و علاقمندی کشورهای منطقه برای ایفای نقش بیشتر در این روند می باشد. کنفرانس وزیران در این دور نشست خود ، نشست مقامات ارشد را موظف ساخت تا که اولين نشست خود را تا سه ماه آینده تدوير و اجرای تصامیم گرفته شده را تعقيب کند.

پروسه استانبول – قلب آسیا، دستاورد های زیادی را در هشت سال گذشته، داشته است. به خصوص در بخش مشورت های سیاسی، تدابیر اعتماد سازی و همکاری با سازمان های منطقه ای. پروسه استانبول ظرفیت و توانایی خود را در راستای تقویت اجماع کشورهای عضو و سازمان های حمایت کننده در بخش های سیاسی، امنیتی و اقتصادی به نمایش گذاشته است.

تداوم روند موفقیت آمیز پروسه استانبول که ابتکار افغانستان می باشد و در پی رفاه منطقه است و همچنین موثریت آن برای افغانستان، نیازمند اجماع داخلی در محور دولت افغانستان نیز است. منافع استراتژیک افغانستان می طلبد تا جریان ها و احزاب و بازیگران داخل افغانستان، با گذر از منافع کوچک و زودگذر در محور منافع استراتژیک افغانستان به ویژه در موضوعات مربوط به سیاست خارجی و امنیت ملی، در کنار دولت قرار گیرند؛ زیرا روند و تجربه چند سال اخیر نشان داده است که حکومت، راه درست و اصولی را در راستای تامین منافع و حفظ حیثیت کشور ادامه خواهد داد. تعقیب منافع ملی در خارج از مرز ها و موفقیت سیاست خارجی اقتصاد محور، این تعهد را از هر افغان می طلبد.

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

Visits: 4