زبان

آیا حساب کاربری در سایت پژواک ندارید؟

برای اشتراک اینجا کلیک کنید.

نوجوانی و جوانی، بهار عمر و هنگام شکوفایی آن، و آغاز فراز و نشیبهای روحی و جسمی و رسیدن به رشد است. در این دوره کم کم شخصیت انسان شکل می گیرد و پرسشهای فکری و فرهنگی بسیاری در ذهن جوان پیدا می شود.

 روزهای جوانی لبریز از زیبایی، نشاط، احساسات، لذتهای متنوع، تفریح، و آراستگی است. از سوی دیگر، خداجویی و خدایابی و دین باوری از ویژگیهای این دوران است. ما با درک این ویژگیها و انرژی متراکمی که در آنها وجود دارد، و با بیان صحیح باورها و ارزشهای دینی و مذهبی، می توانیم روح ناآرام جوان را آرامش و اطمینان بخشیده و او را به نجات و کمال برسانیم.

در این نوشتار، می کوشیم تا با استفاده از آیات قرآن و آموزه های دینی و سیرت عملی پیامبر(ص) جوانان را به سوی مسوولیتهای اجتماعی و اسلامی فراخوانیم؛ دست کم فاصله جوان رامسوولیتهای اجتماعی آنها بکاهیم و بذر مسوولیت پذیری را در دلش بکاریم.

عوامل مؤثر در تکوین شخصیت نوجوانان

والدین و مربیان باید نقش تربیتی خود را در به وجود آمدن شخصیت انسانی و اخلاقی در نوجوانان ایفا نمایند؛ زیرا شخصیت نوجوانان و جوانان در خانه و کانون خانواده شکل می گیرد و چگونگی شکل گیری آن، به نحوه نگرش والدین و رفتار تربیتی آنان باز می گردد.

خداوند متعال در سورۀ فاطر قرآنکریم درباره جوانان غافل و بیکار چنین می فرماید:  “اولم نعمر کم ما یتذکر فیه من تذکر”؛ (آیا آن قدر شما را عمر نداده بودیم که پند گیرندگان پند گیرند.) این آیه برای سرزنش و ملامت جوانان غافلی است که به سن ١٨ سال رسیده اند و از فرصت جوانی خود استفاده نمی کنند.

از آن جا که جوان، دل پاک دارد و بهتر از دیگران پذیرای سخن است  به این جهت پس شروع دعوت پیامبر (ص) به اسلام از جوانان اغاز میگردد و بیش از دیگران به او پیوسته و پیامبر (ص) برای این گروه ارزش و احترام خاصی قائل بود و در بسیاری موارد با وجود صحابه مسن و پر سال، جوانان را برای مسوولیت های کلیدی انتخاب می کرد و از آنها در گفتار و در عمل حمایت می کرد. پیامبر (ص) به شرط وجود صلاحیت و شایستگی در یک جوان او را برای تصدی پست های مهم بر می گزید؛ از جمله جوانانی که پیامبر (ص) امور مهم را به آنها می سپرد، می توان از علی بن ابیطالب نام برد که شرح آن نیازمند به تحریر کشیدن کتابی مستقل است و از دیگر جوانان مورد اعتماد رسول اکرم (ص) می توان از جعفر بن ابیطالب نام برد که در ٢٤ سالگی رهبر مسلمانی است که به حبشه هجرت کرده اند و تدابیر و کلام نافذ او موجب شد تا نجاشی پادشاه حبشه، مسلمانان را بپذیرد و در٢٧ سالگی به فرماندهی سپاه اسلام در جنگ موته برگزیده شد که در آن جنگ به شهادت رسید.

پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم دراین مورد چنین ـ می فرماید: “اَکْرِمُوا اَوْلادَکُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَهُمْ یُغْفَرْ لَکُمْ.” (٢)

(فرزندانتان را محترم و گرامی بدارید و رفتارشان را نیکو گردانید تا آمرزیده شوید.)

این روایت، به ارزش و منزلت کودک و نوجوان در نظام الهی اشاره دارد و پدر و مادر را شکل دهنده رفتارهای اجتماعی و فردی آنان می داند. شخصیت مطلوب، شخصیتی متعادل و متعالی و هماهنگ با تمام ابعاد وجودی نوجوان است.

پدر و مادر برای تربیت و رشد شخصیت فرزندان، باید عدالت را در میان فرزندان رعایت نمایند؛ حتی در کوچک ترین امر تربیتی، مثل بوسیدن فرزندان، باید ظرافت خاص وجود داشته باشد تا به رشد شخصیت آنان لطمه ای وارد نشود.

مردی نزد پیامبر(ص) نشسته بود. در همین حال پسرش وارد شد. مرد او را بوسید و روی زانویش نشاند. سپس دخترش وارد شد، دخترش را پيش خود نشاند. پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از این عمل تبعیض آمیز او ناراحت شد و فرمود: «چرا در میان فرزندانت عدالت و مساوات را رعایت نکردی؟» سپس فرمود:

“انّ الله تعالی یُحبُّ ان تعدلوا بین اولادکم حتّی فی القبله.” (خداوند دوست دارد میان فرزندان تان، حتی در بوسیدن، عدالت را رعایت نمایید.)

در یکی از احادیث دیگرنبی کریم (ص) آمده است: من شما را سفارش می کنم که به نوبالغان و جوانان نیکی کنید؛ زیرا آنان دلی رقیق تر و قلبی فضیلت پذیرتر دارند.  وی افزود: خداوند مرا به پیامبری بر انگیخت تا مردم را به رحمت الهی بشارت دهم و از عذابش بترسانم. جوانان سخن مرا پذیرفتند و با من پیمان بستند، ولی پیران از قبول دعوتم سر باز زدند و به مخالفت من برخاستند.

  از دیگر سفارش های نبی اکرم اسلام (ص) توجه به جوانان است؛ زیرا آبادانی و عمران هر سرزمین و مجد و عظمت هر ملتی، در گرو تربیت جوانان فاضل و پاک اندیش است؛ به این جهت اسلام برنامه های جامعی برای جوانان از نظر مادی، معنوی، تربیتی، اخلاقى، دنیوی، اخروی و مانند آن دارد که به گفته برخی اندیشمندان غربی، در ادیان دیگر مانند آنها نیست.

در دنیای امروز، گروهی دچار تفریط شده و جوانان را به دلیل کم تجربه بودن، از جایگاه واقعی شان پایین آورده و گروهی دچار افراط شده و آنها را بالاتر از جایگاه واقعی شان قرار داده اند، که این خود باعث بسیاری از ناکامی ها و نابسامانی ها در جوامع مختلف شده است .

در حدیث دیگری، رسول الله (ص) دراین مورد، جوانان را در اول تحت شعاع صحبت خود قرار داده است و سپس دیگر اقشار جامعه را: “إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَى مَلَكاً يَنْزِلُ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ فَيُنَادِي يَا أَبْنَاءَ الْعِشْرِينَ جِدُّوا وَ اجْتَهِدُوا وَ يَا أَبْنَاءَ الثَّلَاثِينَ لَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَ يَا أَبْنَاءَ الْأَرْبَعِينَ مَا ذَا أَعْدَدْتُمْ لِلِقَاءِ رَبِّكُمْ وَ يَا أَبْنَاءَ الْخَمْسِينَ أَتَاكُمُ النَّذِيرُ وَ يَا أَبْنَاءَ السِّتِّينَ زَرْعٌ آنَ حَصَادُهُ وَ يَا أَبْنَاءَ السَّبْعِينَ نُودِيَ لَكُمْ فَأَجِيبُوا وَ يَا أَبْنَاءَ الثَّمَانِينَ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ وَ أَنْتُمْ غَافِلُونَ ثُمَّ يَقُولُ لَوْ لَا عِبَادٌ رُكَّعٌ وَ رِجَالٌ خُشَّعٌ وَ صِبْيَانٌ رُضَّعٌ وَ أَنْعَامٌ رُتَّعٌ لَصُبَّ عَلَيْكُمُ الْعَذَابُ صَبّاً”.

پيامبراكرم صلي الله عليه و اله وسلم فرمود: (خداوند تعالى را فرشته‏ اى است كه هرشب نازل مى ‏شود و صدا ميزند که

 اى بيست ساله‏ ها جديت و كوشش كنيد!  

و اى سى ساله‏ ها زندگى و دنيا شما را فريب ندهد!  

و اى چهل ساله ‏ها براى ديدار لقاء پروردگارتان چه آماده كرده ‏ايد؟

و اى پنجاه ساله‏ ها براى شما ترساننده (آثار پيرى و مرگ ) آمد!

و اى شصت ساله‏ ها وقت دروكردن رسيده (وقت رفتن نزديك شده!)  

و اى هفتاد ساله‏ ها شما را مى‏ خوانند پس جواب دهيد!

و اى هشتاد ساله‏ ها ساعت (آخرعمر) شما آمد و شما غافل هستيد!

 

سپس گويد اگر نبودند بندگان ركوع‏ كننده و مردان خاشع و اطفال شيرخوار و حيوانات چرنده، عذاب سختى بر شما ريخته ميشد.)

در این حدیث شریف، به جوانان اشاره شده است که شما باید در سنى که هستید، جد و جهد و کوشش نمایید چون سن شما ایجاب میکند تا برای خود و مردم دیگر نفع برسانید! کار و زحمت نمایید و به افراد سنین مختلف، پیامهای متفاوت تر داشته است. در این حدیث نبوی به جوانان هدایت بکار کردن و زحمت کشیدن شده است، پس در این حدیث در می یابیم که جوان در سن جوانى نیاز بکار و جدو جهد دارد و مسوولیت جوان مسلمان چون جوانان جهان نیز معلوم بوده و هدایت بکار شده است. باید یادآور شد که جامعه اسلامی، خود خواهان جایگاه مهم برای جوان مسلمان است.

از جمله نکات زیبا در زندگی رسول گرانقدر اسلام (ص) روش برخورد او با جوانان گناهکار و خلافکار است که در عین نرمی و اخلاق حسنه، بر اصول اساسی اسلامی و الهی تاکید و پافشاری دارد و ذره ای عقب نشینی و سستی نشان نمی دهد

ـ واگذاری مسوولیتهای اجتماعی به جوانان

پیامبر اکرم(ص) از جوانان برای مسوولیتهای اجتماعی استفاده می کرد و در جنگها و کارهای آموزشی، از نظریات جوانان بهره می جست، هر چند بعد از مشورت، خود تصمیم می گرفت. نخستین معلم قرآن را که به مدینه فرستاد، جوانی به نام مصعب بن عمیر بود که از خانواده اشراف قریش، ولی جوانی وارسته و پاک باخته بود. او به هنگام رسیدن به مدینه، «مکتب قرآن» تأسیس کرد و مردم مدینه را با قرآن آشنا ساخت.

پیامبر دیدگاه جوانان را در جنگ احد، درباره جنگ و دفاع در خارج از شهر مدینه می پذیرفت و در واپسین روزهای زندگانی، اسامه فرزند زید را که ١٨ سال از عمر او می گذشت، به فرماندهی ارتش اسلام منصوب کرد که با لشکر روم ـ بزرگ ترین ارتش دنیای آن روز ـ وارد جنگ شوند.

همچنین می توان از مصعب بن عمیر نام برد که با وجود سن کم به عنوان نماینده رسول اکرم (ص) برای آموزش قرآن و معارف دینی، قبل از هجرت به مدینه فرستاده شد و اقدامات سنجیده او، راه را برای هجرت پیامبر (ص) هموار کرد.

از دیگر جوانان مورد اعتماد رسول اکرم (ص) عتاب بن اسیر است که پس از فتح مکه، با وجود صحابه کهنسال، پیامبر (ص) او را به عنوان فرماندار مکه برگزید و در برابر اعتراضات شدید برخی از اصحاب و اشراف مکه، از او حمایت کرد.  همچنين بايد  از معاذ بن جبل و اسامه بن زید و ده ها جوان دیگر نام برد که با وجود سن کم، مسوولیتهای مهمی به آنان سپرده شد و این نشان از جوان گرایی با محوریت لیاقت و شایستگی در رسول خدا (ص) بوده است.

 بحار الانوار ج٩ – ص ٣٥١

آنچه از منابع اسلامی به دست می آید، آن است که جوانی یک دوره با ارزش در زندگی است و سعادت و شقاوت هر کس در این دوره شکل می گیرد؛ و دوم آنکه استفاده از نیروی جوانی و تلاش و کوشش هدفمند، رمز موفقیت است؛ به این جهت رسول اکرم (ص) فرمود در قیامت هیچ بنده ای قدم از قدم بر نمی دارد، مگر آنکه به این سوالات پاسخ دهد:

• عمر را در چه کاری فانی کرده است؟

• جوانی را چگونه و در چه راهی گذرانده است؟

از مهمترین آفات جوانی می توان از دو چیز نام برد

•استفاده نابجا و غیر درست از جوانی و هدر دادن آن در کارها و لذتهای زود گذر.

—————————–

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

 

مأخذها:

http://dawat.katib.org/archives/date/2011/03/page/21- 

http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/54152-

http://porseman.org/pasokh/showq.aspx3-

 http://www.eslahonline.net/?p=598334-

 

 

Visits: 2954

این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

معرفی نویسنده

تماس با ما

ارسال گزارش

آژانس خبری پژواک علاقمند است تا گزارش های شما را نشر کند. در صورت تمایل با کلیک کردن بر روی این لینک با ما تماس بگیرید.

اپلیکیشن موبایل پژواک

اپلیکیشن پژواک را بر روی تلفن هوشمند خود نصب کنید تا آخرین خبرهای ما را دریافت کنید. بیشتر