بهره برداری از منابع اقتصادی برای تداوم حیات بشریت در کره زمین از مسایل بس مهم و حیاتی است، که انسانها در دوره های مختلف تاریخ برای استمرار حیات شان در تلاش بهره برداری از این منابع  بوده اند. پیکارهای انسانها برای دست یابی به این منابع تا حدی حاد و جدی بوده اند، که در برخی مواقع یکی از عوامل بروز جنگ های بزرگ به سطح جهانی شده است؛ تاریخ بشریت نمایانگر آنست که کشورها همواره برای دست یافتن به منابع اقتصادی، از جمله منابع معدنی که از مهم ترین شاخصه های اقتصاد در جهان محسوب می شود تلاش نموده اند.

معادن در جهان امروز از اهمیت قابل ملاحظه ی برخوردار است و یکی از زیربنا های مستحکم اقتصادی در جهان محسوب می شود. افغانستان نیز از جمله کشورهای است که سرشار از منابع زیر زمینی می باشد، بر بنیاد تحقیقات انجام شده افغانستان از منظر داشتن معادن در منطقه بی نظیر است؛ این کشور با داشتن کوهای بلند و دره های پر خم و پیچ بزرگترین و با ارزش ترین معادن را در دل خاک خود جا داده است. مواد معدنی در این کشور به پیمانه زیاد و در عمق کم زمین جا افتاده است، نزدیک بودن منابع انرژی به این معادن و در عین حال قرار گرفتن این معادن در فاصله نزدیک شهرهای بزرگ افغانستان، که این شهر ها با داشتن راه های مواصلاتی انتقال این مواد را ساده و ارزان می سازد، بنا استحصال و استخراج این مواد با هزینه کم و در یک فرصت کوتاه میسر است.

از آنجا که این کشور محاط به خشکه و در عین حال دارای هوای نسبتا خشک است، بنا بر این یگانه منبع درامد که بتواند در دراز مدت اقتصاد لرزان افغانستان را از لغزش نجات دهد، در پهلوی سکتور زراعت منابع زیر زمینی در این کشور است. هر چند این کشور از لحاظ ذخایر زمینی غنی است؛ اما با انهم مردم کدام بهره برداری اقتصادی جهت رسیدن به یک زندگی مرفه ی شان نداشته اند؛ دلیل این امر را میتوان نا به سامانی های داخلی و همچنان نبود تجهیزات و کارمندان متخصص در خصوص معدن کاری عنوان کرد. هنوز در افغانستان در حدود بیشتر از ۵۴ در صد مردم تحت خط فقر زندگی می کنند، بحران بیکاری از جمله چالشهای است که همواره دامن گیر مردم بوده است و عامل اصلی فرار قوه کار از افغانستان به کشورهای همسایه می باشد؛ هم اکنون در حدود پنج ملیون افغان در بیرون از افغانستان به سر می برند و همچنان یکی از عوامل نا امنی ها در برخی ولایات عدم اشتغال جوانان می باشد، که این جوانان به خاطر نبود کار مجبور می شوند به صفوف مخالفان بپیوندند.  در چنین حالت تمرکز بالای معادن و بهره برداری مناسب از ذخایر طبیعی به خاطر تامین دورنمای اقتصاد در افغانستان و ایجاد فرصت های شغلی راهی است که می تواند آینده ی درخشان را برای مردم تامین کند.

هر چند در مجالس سیاسی بحث ها پیرامون پروسه صلح به افغانها زیاد گرم بوده است؛ اما خروج قوای خارجی پس از سال ۲۰۲۰ چندان مورد توجه تحلیل گران نبوده است. مسوولیت های اقتصادی در شرایط پس از سال ۲۰۲۰ باری گرانی است، که افغانها باید آنرا بدوش گیرند و ایجاب می کند که آماده گی ها برای پذیرش این مسوولیت بزرگ برای تامین امنیت اقتصادی گرفته شود. استحصال و استخراج معادن و استفاده درست و شفاف از این قدرت ملی (معادن) یکی از راه های است که مسوولیت پذیری اقتصادی را ساده می سازد. استفاده از معادن زمانی می تواند که تاثیرات مثبت بالای سفره های مردم بجا گذارد که افراد متخصص در خصوص معدن کاری تربیه شود و یک مدیریت درست وشفاف از این منابع برای تامین منافع ملی صورت گیرد. تنها با اجاره دادن معادن به سرمایه گذاران خارجی نباید اکتفا کرد، بلکه دولت افغانستان باید تلاش کند تا فاصله افغانستان را با تکنالوژی قرن ۲۱ کم سازد و انجینیران افغان را در این خصوص تربیه کرده تا این انجینیران با تجهیزات مدرن در کارهای معدن کاری مستقیما سهیم شوند.

به منظور بهره برداری از ظرفیت های بخش معدن، حکومت فدرال آلمان از افغانستان در زمینۀ بهبود تحصیلات مسلکی در رشتۀ استخراج معادن، تطابق آن با نیازمندی های بازار کار و اقتصاد و نیز ارتباط این بخش به شبکه بین المللی حمایت کرده است. این برنامه کمک می کند که تحصیلات عالی افغانستان در عرصۀ استخراج معادن، نوین شود و با نیازمندی های افغانستان سازگار گردد. بر مبنای همکاری های نزدیک با ادارۀ خدمات آکادمیک آلمان (DAAD) و پوهنتون های آلمان مانند پوهنتون فنی بیرگ اکادمی فرایبیرگ و پوهنتون رور بوخوم، استادان و محصلان افغان به دانش جدید مسلکی و شیوه های تازه آموزشی دسترسی پیدا می کنند.

علاوه بر آن، از ایجاد استانداردهای همگون در سراسر کشور برای تحصیلات مربوط به استخراج معادن حمایت صورت می گیرد تا معیارهای مجوز رسمی بین المللی مانند سمت یابی بازار کار و استانداردهای کیفیت تامین شوند. هدف آن است که بخش مواد خام کشور، به گونۀ پایدار و بدون وابستگی به کارشناسان خارجی به کار خویش ادامه دهد تا در درازمدت عواید دولتی افغانستان بلند برود. اضافه ارزشی که از این مجرا در کشور به وجود می آید، می تواند نقش مهمی در ثبات اقتصادی و سیاسی کشور داشته باشد.

سرمایه گذاری سرمایه گذاران خارجی در خصوص معدن کاوی در افغانستان بی پیشینه است، نمونه ی این امر را می توان در معدن مس عینک و آهن ، آمو دریا، معادن طلا،  حاجیگگ که از بزرگترین معادن در سطح منطقه می باشد ملاحظه کرد. با آغاز کار این معادن بزرگ، برای صدها تن زمینه کار فراهم شده و سالانه ده ها ملیون دالر به عاید ملی  افغاستان افزود می شود. معدن کاری در افغانستان با پیمانه ی که کار هم اکنون بالای این پدیده جریان دارد یک تجربه ی نو است؛ تجربه ی که افغانها باید سالها پیش  به آن می پرداخت؛ اما بحران های که در افغانستان جریان داشت مانع این تجربه شد. با روی کار آمدن اداره موقت در سال ۲۰۰۱ کار پیرامون استخراج معادن آغاز شد، وزارت معادن با معرفی کردن منابع زیر زمینی افغانستان به سرمایه گذاران بین المللی زمینه سرمایه گذاری داخلی و خارجی را در خصوص معادن فراهم کرده است. جلب و جذب سرمایه گذاران بین المللی  به ویژه در خصوص معادن در افغانستان از دست آوردهای مهم حکومت به خصوص وزارت معادن در یک دهه ی اخیر می باشد، که این کار می تواند یک پیکار جدی در برابر فقر و بیکاری درافغانستان باشد.

با آغاز کار استخراج عملی معادن، ضمن فراهم شدن فرصت های شغلی چرخ اقتصادی در افغانستان به گردش در آمده و این خود باعث جلب توجه این کشور در محراق بین المللی شده و سرمایه گذاران زیادی آماده سرمایه گذاری در این کشور خواهند شد.

در نتیجه می توان گفت، نقش معادن در دور نمای اقتصادی افغانستان از اهمیت قابل ملاحظه ی برخوردار است و این پدیده در پویایی هر چه بیشتر اقتصاد، حتا در فروکش کردن نابسامانی های موجود در این کشور موثر است و می تواند به نا هنجاری های موجود در کشور نقطه پایان بخشد و یک افغانستان درخشان و به پای خود ایستاده را به جهان معرفی کند.
 

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

Visits: 283