در افغانستان، ۱۴ معدن نمک طعام وجود داشته و فعلاً از ۵ معدن نمک استخراج می‌گردد. معادن نمک قابل استفاده در اندخوی، چندین  معادن در مناطق مختلف ولسوالی تالقان ولایت تخار، نمکسار هرات، غور، غزنی، پکتیا و پروان می‌باشد. تولیدات نمک افغانستان الی سال ۲۰۰۲ به ۱۳۰۰۰ تن در یک سال بود. با تأسیس فابریکات در سال ۲۰۰۳ به ۲۱ هزار تن رسید. پس از سال ۲۰۰۴ به تدریج مصارف نمک بلند رفته و در سال ۲۰۰۹ تولیدات آن به ۱۸۰هزار تن، و در سال ۲۰۱۳ به ۱۹۰ هزار تن رسیده است.  علت آن عودت مهاجرین به کشور و غنی شدن اقتصاد میباشد. در مجموع افغانستان درسال، ۲۵۰ هزار تن نمک ضرورت دارد. بالاثر اینکه فابریکات افغانستان نمک را به قیمت بلند یعنی ۴۰۰۰ افغانی تولید می‌نمایند، ۷۰ فیصد نمک افغانستان از ایران و پاکستان به قیمت ۲۲۰۰ افغانی فی تن وارد می‌گردد. اوسط مصارف نمک افغانستان به ۲–۴ گرام در فرد می‌باشد، که خیلی عالی است. خالصترین نمک افغانستان، از معادن تاقچه خانۀ ولایت تخار به دست می‌آید که دارای آیودین می‌باشد. تا کنون۳۳ کارخانه و آسیاب در ۱۴ ولایت با ظرفیت تولید ۳ تا ۴ تُن در ساعت  تولید نمک می‌نماید، که ۲۵ کارخانه نمک آیودین دار را تولید نموده و باقی نمک عادی را تولید می‌نمایند. اکثر این کارخانه ها ظرفیت تولید ۱۰۰ تن نمک را در یک شبانه روز دارد. معادنى که فعلاً اقتصادی و قابل استخراج است، ۳ معدن ولایت تخار است که سالانه  ۷۵۰۰۰ تن نمک تولید دارد.

فهرست معادن نمک با سال اکتشاف آن که از سوی وزارت معادن و پطرولیم، در اختیار رسانه ها قرار داده شده است قرار ذیل میباشد.

۱.معادن نمک در ولسوالی‌های اندخوی، دولت‌آباد و میمنه مرکز ولایت فاریاب.

 ۲.معادن نمک تاشقرغان ولایت سمنگان درسال ۱۳۴۳

۳.معادن نمک “نمک آب”، “نمک چال ۱” و “نمک چال ۲” ولایت تخار در سال ۱۳۴۶

۴.معدن نمک “نمک سار”  غوریان ولایت هرات در سال ۱۳۴۹

۵.معدن نمک” کاویز نیزار” ولایت هرات درسال ۱۳۴۳

۶. معدن “نمک رخ” ولایت غور با ذخیرهٔ ۳۶۰هزار تُن درسال ۱۳۵۲

۷.معادن نمک “کشک نخود” و “روح آبا د”، “سپین بولدک” ولایت کندهار درسال ۱۳۴۳

و ظواهر معدنی نمک یوس دور شار ولایت پروان با ضخامت ۵۰۰ متر به طرف غرب و ضخامت ۲۰۰۰ متر به طرف شرق در سال۱۳۵۶، کشف و مورد تفحص قرارگرفته است.

۸. معادن نمک قريۀ بلوخيل ولسوالى زرغون شهر، مناطق ملتنى و چهار بران گومل، و منطقۀ خيربين ولسوالى يوسف خيل  پکتیا

۹. معادن ولسوالی مقر ولایت غزنی

معادن نمک در ولایت تخار

معادن نمک ولایت تخار از قرنها به اینطرف مورد استفاده مردم افغانستان قرار دارد. درین ولایت چندین معدن نمک در مناطق مختلف وجود دارد . مهمترین معادن نمک ولایت تخار عبارت از معدن نمک لته بند، قُرغ ساى و ارچه كوتل در كلفگان، معدن نمک تاقچه خانۀ نمک آب، معدن در چاه آب، چال ۱ و چال ۲ میباشد. علاوه بر این درین ولایت از سالیان متمادی، آسیاب های نمک وجود دارد که نمک عادی را تولید می نمایند. سه معدن فعال نمک ولایت تخار سالانه ۷۵۰۰۰ تن نمک تولید می‌نمایند. قابل ذکر است که معادن نمک ولسوالی نمک آب و کلفگان، ازجمله بزرگترین معـادن نمک درافغانستان است که دارای اهمیت فراوان می باشد.

معادن طاقچه خانه ولایت تخار

معادن طاقچه خانه، در ولسوالی نمکسار ولایت تخار قرار دارد. اراضی این معادن۷۴ کیلومتر میباشد حجم استخراج این معادن الی ۱۰۰۰۰۰ تن درسال است.  اين معدن، ازايجاد خط ابريشم حدود دو هزار سال پيش كشف شده؛ اما در سال ١٩٧٠ ميلادى مجدداً کشف گردیده و از آن به بعد، کار استخراج معدن تاحال جریان دارد. این معدن دارای ذخایر تقریبی ۳۰۰ میلون تن نمک میباشد.

مسوولان معادن ولایت اظهار نموده اند  که دراين معدن، چهار هزار متر مکعب نمک موجود است. در چند سال اخير، دو کارخانۀ توليد نمک در شهر تالقان ايجاد گرديده که نمک را بعد از علاوه کردن، آيودين به بازار عرضه ميکند. بدین لحاظ نمکى که از نمک تاقچه خانه به دست می آید باکفیت میباشد.

قرارداد این معادن، با يک شرکت داخلى به نام (ویسکو) برای ١٠ سال، سالانه دربدل پرداخت فی تُن ۵ دالر و۱۳ سنت، قرارداد کرده اند و اکنون مقدار استخراج آن بلند رفته است.

نمک لته بند ولایت تخار

ولایت تخار به ساحه یک میليون مترمربع با شرکت اکاشه قرار داد گردید. شرکت باید به حجم ۵۰۲۸ تن درسال  باید استخراج نماید. ولی تولیدات پائین دارد.

معدن نمک قروق سای ولایت تخار

این معدن دارای ساحه ۴۰۰۰۰۰ مترمربع بوده و حجم استخراج آن سالانه ۵۰۸۲ تن تثبیت گردیده و با شرکت اکاشه برای ده سال قرار داد شده است.

معدن کلفکان ولسوالی کلفکان ولایت تخار

دارای ساحه وسیع بوده و فعلا ساحه ۱۵ کیلومتری آن در معرض استخراج بوده، حجم استخراج  سالانه آن ٥٠ هزار تن تعيین گردیده است. این معدن برای ١٠ سال با شرکتى به نام ویستکو قرار داد شده است.

معدن نمک چال ولایت تخار

این معدن در ولایت تخار قرار داشته . ظرفیت استخراج این معدن ۳۰۰۰ تن در سال میباشد.

معادن نمک پکتیا

 معادن نمک پکتيا در قريۀ بلوخيل ولسوالى زرغون شهر، مناطق ملتنى و چهار بران گومل، و منطقۀ خيربين ولسوالى يوسف خيل  پکتیا موقعيت داشته و مناطق وسيعى را دربر گرفته است.

معادن نمک اندخوی

معادن نمک دولت آباد، بزرگترین معـدن نمک در افغانستان میباشد. این معدن در ولسوالی اندخوی قرار داشته و از قرنها به این طرف، مورد استخراج قرار دارد. ساحه نمکدار این معادن به ١٠ کیلومتر و عرض آن به چهار کیلومتر ميرسد. ظرفیت استخراج این معادن به ۱۵۰ هزار تن در سال میباشد. این معادن برای ده سال با شرکت روب سازی قاری زاده قرارداد گردیده است.

این معادن، از قرن ها پیش وجود داشته؛ اما در سال ١٣١٩ مجدداً کشف گردید، که اکنون به معادن سه گانه، میمنه – اندخوی و درزآب یاد میشود. 

نمک معدن دولت آباد، همه ساله در آخر ماه میزان برای ١٥ روز جمع آوری میشود که به شکل کُنده  ٢٠ تا ٤٠ سانتی متر ضخامت دارد. در اين مدت حدود دوهزار نفر در استخراج نمک کار ميکنند.

معدن نمک ولسوالی مقر

یک معدن بزرگ آن در ولسوالی مقر ولایت غزنی موقعیت دارد؛ اما معلوم نیست که در این معدن، چه مقدار نمک موجود است.

معدن رسوبی نمک شوره ولایت بلخ

دارای ساحه وسیع بوده ظرفیت قابل استخراج سالانۀ آن از ۸۰۰-۱۲۰۰ تن درسال میباشد. این نمک در آش دادن پوست گاو و گوسفند قره قل استعمال دارد.

معدن نمک غوک ولایت غور

این معدن، در ولایت غور قرار داشته است.  ظرفیت نهایی استخراج این معدن ۲۰۰۰  تن در سال میباشد. از سویی هم، بربنیاد شروطِ پیمان معدن نمک غوریان، شرکت مکلف بوده‌است که سالانه ۲۵ هزار تُن نمک از این معدن استخراج کند.

کارخانه هاى تولید نمک

در افغانستان فعلا ۳۳ کارخانه تولید نمک وجود دارد که قسمت اعظم این کارخانه ها در شهر کابل، هرات، مزار شریف، جلال آباد، پروان، تخار، میمنه و پکتیا فعالیت دارد. مهمترین کارخانه هاى نمک افغانستان، کارخانه مخلوط نمک آیودین دار ساحه صنعتی هرات، کارخانه تولید نمک غذاى آیودین دار در پل علم لوگر، کارخانه نمک آیودین دار آیندۀ شگوفان فاریاب، کارخانه نمک کرستال پامیر درجوزجان، کارخانه نمک آیودین دار عکاشه ولایت تخار، کارخانه نمک بلور افغان مزار شریف، کارخانه جدید پامیر بلور در کابل، کارخانه تولید نمک آیودین سمنگان، به تعداد ۵ کارخانه شرکت پامیر افغان در مزار شریف میمنه، جوزجان، مزار، تخار و پروان، کارخانه “پامیربلور”در ٥ ولایت، کارخانه “آینده درخشان” کابل،  چهار کارخانه نمک در ولایت پروان و کاپیسا، کارخانه نمک مفید هرات، کارخانه نمک آیودین در ولایت قندهار، کارحانه نمک جلال آباد وغیره میباشد.

مشکلات کارخانه های نمک افغانستان

علل شکست کارخانه هاى نمک: کارخانه “آینده درخشان”، درسال ١٣٨٢باسرمايۀ ٢٠٠ هزار دالر در شهر کابل به فعاليت آغازکرد. اين کارخانه، قبل ازآن شرکتى بود که نمک را ازخارج وارد ميکرد؛ اما ازآن به بعد به کارخانه توليدى مبدل شده است. این  کارخانه، ظرفیت تولید ١٩٢ تُن نمک را دریک شبانه روز دارد؛ اما نظر به خواست مشتریان فعلاً در ماه ١٠ روز وآنهم روزانه چهار تُن تولید میکند. میرآقا شریف رییس کارخانه “آینده درخشان”، مى گويد که توليدات آنها در گذشته خوب بود؛ اما ازاينکه دولت، معادن نمک را به کسانى به قرارداد داده که هم نمک را استخراج و هم آنرا در کارخانه خود توليد و عرضه مى کند، بازار آنها سرد شده است. این کارخانه در اوايل، در يکشبانه روز حدود ٢٠٠ تن نمک آيودين دار توليد داشت؛ اما حالا در يکماه ١٠ روز توليد دارد که توليدات روزانۀ آن به چهار تُن مى رسد.

تصفیه نمک

نمک در طبیعت به شکل کاملا خالص پیدا نمیشود.  در افغانستان نمک به صورت کانی و رسوبی یافت میشود. نمک  رسوبی به شکل کرستل و نمک کوهی به شکل سنگ یافت میشود. این گونه نمکها دارای خاک ریگ و بعضی مواد کیمياوی و فلزات میباشد، که لازم است تصفیه گردیده به سودیم کلوراید ٩٩ فیصد درآید. نمکهايی که دارای مقدار مگنیزم و پوتاشیم یا کلساید می باشد، دارای طعم تلخ است. در افغانستان نمک به ۳ شکل تصفیه و عرضه میشود.

1. سنگ نمک را در آسیاب پودرساخته مسقیماً در بازار عرضه میدارند. این نوع نمک، ارزان بوده و مردم دهات برای طعام و خوراک، مواشی و آش دادن پوست حیوانات استفاده می نمایند.

۲. نمک را در حوض بزرگ آب حل نموده پس از ته نشین شدن سنگ و ریگ و خاک، آب نمک دار را در حوض های دیگر رهنمای می نمایند. پس از حرارت دادن، آب نمک خشک شده و نمک به دست می آید. اینگونه تصفیه از سالهای زیاد مروج بوده و نمک آن خالص و صحی نیست.

۳. پس از سال ۲۰۰۳ یکتعداد فابریکه های تصفیه نمک در کشور وارد گردید.  این فابریکات اول نمک را در آب منحل نموده و ریگ خاک را از نمک دور می نماید. لازم است نمک دوباره کرستل شود. در روش کرستل ساختن مجدد پس از تصفیۀ نمک و جداسازی خالص از ناخالصی، مقداری مواد  ناخالص آن هنوزهم در درون کریستال‌های نمک باقی می‌مانند که برخی از آنها فلزات سنگین هستند؛ بنابراین نمک‌ها را در آب حل می‌کنند و پس از تصفیه دوباره، آب را می‌جوشانند تا نمک از آن به دست آید. برای تولید یک کیلوگرام نمک، مقدار ٣.5 کیلوگرام آب نمک را می‌جوشانند و در آخر هم، نمک‌ها را در حرارت ۱۴۰  درجه در خشک‌کن‌ها، خشک نموده سپس در پاکت ها جابجا می سازند. در نمک اگر مواد  ناخالص‌ به طور کامل گرفته نشود، مزۀ آن تغییر می‌کند. به گونۀ مثال در صورت وجود کلسیم در نمک، مزۀ آن خراب  میشود. اگر آیودن مگنیزیم در آن بالا باشد، نمک تلخ می‌شود.  بعضی از این کمپنی ها  آیودین را با  نمک به دست آمده مخلوط می نمایند. اینگونه نمکها در شرایط افغانستان، به نمک تصفیه شده یاد می گردد، ولی در کشورهای خارج  پس از اینکه نمک را در آب حل می نمایند، محلولات کلسیم مگنیزیم وغیره را با روشهای خاص از نمک طعام جدا می  کنند، که به نمک طعام خالص یاد می گردد. بعضی کشورها نمک صنعتی را تولید می نمایند، که ۹۵ فیصد خالص میباشد.

نمک، یک ماده کیماوی بوده و خوردن آن برای بشر غیرطبیعی است. بدن انسان معمولا نمک خودرا از طریق خوراکه ها به دست می آورد. ولی اگر به مقدار ٢ گرام در روز خورده شود، کار بد نیست؛ بالا تر ازاین باعث تکلیفهای متعدد می گردد.

————————

منبع

*. معادن ولایت تخار نوشته سایت پژواک لينک: goo.gl/OJSYVs

*.تولیدات نمک در افغانستان نوشته اداره و سزوی جیولوژٰی امریکا

https://www.quandl.com/data/UINC/SASC_AFG-Production-of-Salt-and-Sodium-…

*. تولیدات نمک در افغانستان

http://www.indexmundi.com/minerals/?country=af&product=salt&graph=production

*. نمک افغانستان بی‌نمک است؛ نوشته سایت پژواک در ویبسایت اقتتدار ملی، لینک: goo.gl/ZXSPEx

*. معادن طاقچه خانه ولایت تخار در ویبسایت آرشیف، لینک: goo.gl/wp3GhT

 *.معادن ولایت فاریاب در ویبسایت پژواک، لینک: goo.gl/XYpLLR

*. استخراج نمک از معدن نمک آب ولایت تخار؛ نوشته شبکه اطلاع رسانی افغانستان

http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=65753

* نمک تخار به ولايات ديگر صادر ميشود؛ نوشته صدای آزادی در ویبسایت صدای آزادی

http://www.sada-e-azadi.net/index.php/da/economy/9895-takhar-salt-being-sold-to-many-provinces-?googleb0t=true

*. قراردادهای نمک توسط وزارت معادن و پطرولیم با تاجرین؛ در ویبسایت وزارت معادن؛ هکذا درین قرارداد تمامی معادن نمک با مقدار استخراج ساحه نمکی تولید سال ذکر گردیده است.

http://mom.gov.af/fa/page/7656

 

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

 

Views: 597