پنج شنبۀ گذشته، دولت افغانستان میزبان قربان قلی بیردی محمدف، رئیس جمهور ترکمنستان بود و به طور گسترده تدابیر امنیتی در پایتخت کشور برای این سفر در نظر گرفته شده بود. همچنین طی یک مراسمِ رسمی، استقبالِ باشکوهی از رئیس جمهور ترکمنستان در ارگ ریاست جمهوری صورت گرفت که این خود گواه دید استراتیژیک رئیس جمهور غنی به همکاری های درازمدت اقتصادی با این کشور می باشد. دولت جدید بخوبی دریافته است که منابع سرشار انرژی ترکمنستان می تواند در تامین مصئونیت انرژی افغانستان در میان مدت نقش عمده داشته باشد. همچنین افغانستان در آینده می تواند به حیث نقطۀ اتصالی برای صادرات انرژی ترکمنستان به کشورهای آسیای جنوبی تبدیل گردد که علاوه بر حصول عایدات از درک ترانزیت انرژی، پیوند خوردن منافع اقتصادی کشورهای منطقه، باعث بوجودآمدن ثبات در کشور خواهد شد.

کشورهای منطقه به جز تعداد اندکی به خوبی این را درک کرده اند که رشد فراگیرِ اقتصادی در منطقه باید به عنوان پیش شرط امنیت منطقوی شناخته شود و در این رویکرد، ضرورت دیزاین و تطبیق پروژه های فراکشوری امری حیاتی تلقی می گردد. در این میان، ترکمنستان با سیاست خارجی “بی طرفی مثبت” خود، همیشه به دنبال گسترش روابط اقتصادی و تجاری با افغانستان بوده و این کشور را نقطۀ وصلی برای رسیدن به بازارهای جدید، غرض صادرکردن انرژی و دیگر کالاهای تولیدی خود دانسته است. ترکمنستان به خوبی می داند که در صورت استقرار ثبات و امنیت در افغانستان، منافع اقتصادی سرشاری از درک بسط دادن تجارت انرژی با کشورهای آسیای جنوبی بدست خواهد آورد. در این نوشته سعی بر این شده تا پتانسیل های موجوده برای گسترش روابط اقتصادی افغانستان و ترکمنستان مورد غور و بررسی قرار گرفته و به منافع ترکمنستان در این همکاری های اقتصادی تمرکز بیشتری صورت گیرد.

رسیدن به بازارهای آسیای جنوبی از طریق پروژۀ تاپی:

دولت ترکمنستان قصد دارد تا ظرفیت استخراج نفت و گاز و همچنین تولید انرژی را در کشور خود ارتقا دهد. اما برای تحقق این پالیسی باید به بازارهای کلان مصرف مواد سوختی دست رسی پیدا نماید. این کشور می خواهد تا سال 2030، ظرفیتِ تولید گاز مایع اش را به 250 میلیارد مترمکعب در سال ارتقا دهد. از طرفی ترکمنستان با جمعیتی در حدود پنج میلیون نفر و صنایع تولیدی نه چندان بزرگ، نمی تواند که سهم قابل ملاحظه ای از این میزان تولید را برای مصارف داخلی اختصاص دهد. پس یگانه راه برای بهره برداری اقتصادی از این میزان سترگ تولید، صادرات آن به کشورهای منطقه می باشد. در حال حاضر چین و روسیه خریداران اصلی و انحصاری گاز ترکمنستان می باشند و به نحوی قدرت چانه زنی را از این کشور برای کسب عاید بیشتر گرفته اند. پس ترکمنستان با سیاست متنوع کردن بازارهای مصرفِ مواد سوختی اش به دنبال بالابردن قدرت چانه زنی و افزایش صادراتِ نفت و گازش در منطقه می باشد. از طرفی افغانستان به عنوان اقتصادی ترین نقطۀ اتصال این کشور با کشورهای آسیای جنوبی، از اهمیت خاصی در تحقق این پالیسی ترکمنستان برخودار است. فقر انرژیِ کشورهای آسیای جنوبی و عطش آنها برای گسترش صنعت شان، باعث شده که ترکمنستان این کشورهای را به عنوان مشتریان پایدار و درازمدت برای منابع گاز اش تلقی نماید. در سفر اخیر رئیس جمهور ترکمنستان به افغانستان، محمدف از آغاز به کار پروژۀ تاپی در دسمبر سال جاری خبر داد؛ که این امر ارادۀ جدی ترکمنستان برای عملی کردن این سیاست اقتصادی کلان اش در منطقه را نشان می دهد.

نقش افغانستان در گسترش صادرات انرژى ترکمنستان:

طوری که قبلا اشاره شد، ترکمنستان در پهلوی سیاستِ گسترشِ تولید نفت و گازش، قصد دارد تا در سال های آینده ظرفیت تولید انرژی خود را نیز به چند برابر افزایش دهد. مطابق به پلان وزرات انرژی ترکمنستان، این کشور باید تا سال 2020 میلادی تولید انرژی خود را به 27.4 میلیارد کیلووات در ساعت افزایش دهد و قرار است تا این مقدار در سال 2030 به 35.5 میلیارد کیلووات در ساعت ارتقا یابد. طبعاٌ این میزان تولید انرژی بسیار بالاتر از تقاضای داخلی کشور خواهد بود و دولت ترکمنستان روی گزینه صادراتِ انرژی حساب ویژه ای را باز کرده است. طرح پروژۀ TUTAP یکی از ابتکارات برای تحقق استراتیژی مذکور می باشد که بوسیلۀ بانک انکشاف آسیایی دیزاین گردیده است. مطابق به طرح ابتدایی پروژۀ مذکور قرار است که یک دهلیز انتقال انرژی بین کشورهای ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان ایجاد گردد تا از این طریق اضافه تولید انرژی در کشورهای آسیای میانه به خصوص ترکمنستان به افغانستان و کشورهای آسیای جنوبی صادر گردد. در این پروژه نیز نقش افغانستان به عنوان نقطۀ اتصال کشورهای آسیای میانه و آسیای جنوبی حایز اهمیت می باشد. همچنین در سفر اخیر رئیس جمهور ترکمنستان به افغانستان روی طرح انتقال انرژی به پاکستان از راه افغانستان بحث و تبادل نظر صورت گرفت.

از طرفی دیگر افغانستان تا زمانی که بتواند به خودکفایی در تولید انرژی برای مصرف داخلی خود برسد، به عنوان یکی از بازارهای مصرفی عمده برای انرژی ترکمنستان تلقی می گردد. در جریان سفر اخیر رئیس جمهور ترکمنستان به افغانستان، رئیس جمهور غنی در حضور همتای ترکمنستانی اش نوید این را داد که صادرات برق از ترکمنستان به افغانستان پنج برابر خواهد شد. در حال حاضر این کشور در حدود 30 میگاوات برق را به افغانستان صادر می کند. این خبر می تواند نوید خوبی برای تولیدکنندگان کشور خصوصاٌ در زون جنوب غرب باشد که با قلت عرضه انرژی روبه رو می باشند. عدم مصئونیت انرژی برای صنایع داخلی کشور باعث بالارفتن “مصارف تمام شد” کالاهای تولیدیِ داخلی و پایین آمدن توان رقابتی صنایع کشور در بازارهای داخلی و منطقه شده است.

نقش افغانستان و ترکمنستان به عنوان اولین کشورهای مسیر راه لاجورد:

یکی از پتانسیل های عمده همکاری های اقتصادی بین افغانستان و ترکمنستان احیاء راه تاریخی لاجورد می باشد که دهلیز ترانزیتی را بین افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه بوجود می آورد و همچنین کشورهای جنوب آسیا را به اروپا وصل می نماید. این طرح از جانب متخصصین اقتصادیِ وزارت خارجه افغانستان به کشورهای ذینفع ارائه شده و در روزهای اخیر جلسه ای نیز در گرجستان برای بحث روی مسوده ابتدایی آن برگزار گردید. از طرفی احیاء راه ترانزیتی لاجورد می تواند قدم ابتدایی برای طرح بزرگ راه ابریشم جدید باشد که در صورت تحقق آن، کشورهای شامل در این دهلیزِ ترانزیتیِ کلان تر، از منفعت بالای اقتصادی و ترانزیتی برخودار خواهند شد. بنابراین این پروژه کلان ترانزیتی نیز منفعت های اقتصادی دو کشورِ افغانستان و ترکمنستان را به هم گره زده است.

گسترش روابط تجاری بین دو کشور

تورغندی در هرات و آقینه در فاریاب دو بندر مهم افغانستان در مرز با ترکمنستان می باشند که گسترش ظرفیت این دو بندر می تواند منجر به ارتقای روابط تجاری و ترانزیتی بین دو کشور گردد. فعلاٌ حجم بیشتر مبادلات تجاری افغانستان و ترکمنستان از طریق بندر آقینه صورت می گیرد و بر اساس توافقات اخیر بین دو کشور، ارتقای ظرفیت بندر تورغندی نیز در دستور کار طرفین قرار گرفته است. همچنین ترکمنستان قصد دارد که صادرات تیل و گاز خود را به افغانستان افزایش دهد و در راستای تحقق این هدف، پایپ لاین ترکمنستان به زودی به بندر آقینه خواهد رسید. افزایش واردات تیل و گاز از ترکمنستان علاوه بر اینکه عرضۀ مواد سوختی را در کشور افزایش داده و موجب متعادل شدن قیمت های می گردد، می توانند به عنوان عامل موثر در جهت رشد صنایع داخلی کشور نیز تلقی گردد. علاوه بر این، نهایی شدن مذاکرات دو کشور برای آغاز بکار پروژۀ خط آهن ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان گواه آن است که هر دو کشور خواستار گسترش روابط تجاری و ترانزیتی شان هستند و در سیاست اقتصادی خود بر روی گسترش همکاری های اقتصادی در منطقه بسیار متمرکز می باشند.

در سیاست های کلان دولت وحدت ملی، رویکرد بهبود وضعیت اقتصادی برای ایجاد ثبات در کشور و منطقه بسیار متبارز است. با وجود اینکه ترکمنستان مانند سایر کشورهای آسیای میانه با چالش افراط گرایی رو به رو نمی باشد اما قاچاق مواد مخدر از طریق این کشور به روسیه و سایر کشورهای اروپایی همیشه به عنوان چالش عمده برای دولت ترکمنستان محسوب می گردد. همچنین کشور ترکمنستان برای گسترش صادرات خود در ساحۀ انرژی و مواد سوختی به افغانستانی با ثبات و امن، نیاز جدی دارد. یکی از رؤس عمده سیاست های اقتصادی دولت وحدت ملی گسترش همکاری های اقتصادی در منطقه و قراردادن کشور در محراق این همکاری ها می باشد. در طرح ها و پتانسیل های موجوده برای تحقق این استراتیژی، نقش ترکمنستان بسیار برازنده است. مثلاٌ ترکمنستان در پروژۀ تاپی، طرح راه لاجورد، طرح اولین پروژۀ بزرگ خط آهن در افغانستان و طرح های انتقال انرژی از کشورهای آسیای میانه به آسیای جنوبی نقش مهم و ارزنده ای را بازی می کند. از این رو دولت جدید در تلاش است تا روابط استراتیژیک و گسترده ای را با این همسایه نیک خود برقرار نماید.

Visits: 30