سایر کشورهای جهان، ديپلماسی عامه در سطح ملی و استفاده از ابزار آن را مرتبط به دیدگاه های دکتورین سیاست ملی کشورهای شان میدانند. دکتورین سیاست ملی، طرح و دیزاین ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن را با درنظر داشت خصوصیت های دینی، مذهبی و طبیعی افراد ساکن در یک جامعه، موقعیت های جغرافیایی، توانایی های اقتصادی، تاریخ، فرهنگ، بلند بودن سطح دانش و دیدگاه های عامه در کشور وحتی با درنظرداشت موجودیت های منابع طبیعی، اقتصادی، فزیکی و سایر مواردی که قبل از تدوین قانون اساسی (ابزار ديپلماسی عامه) برای یک جامعه درنظر گرفته می شود، برای طرح و دیزاین ديپلماسی عامه و استفاده از ابزارآن نیز ضروری می پندارند؛ تا توانسته باشند با مطالعه دقیق، تمام ریشه های عصبی جامعه را قبل از اولین تحرک ابزار ديپلماسی عامه در سطح ملی که جهت سمت و سوق دادن یک جامعه درنظر گرفته می شود، تحت پوشش قرار دهند؛ تا مبادا در آیندۀ دور و نزدیک با اندکی آسیب رسیدن و تخریش، صدمۀ عظیمی برآن وارد گردد. یعنی بصورت درست و اساسی تنظیم گردد.

مطالعه در خصوص پیدا نمودن ریشه های اصلی ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن درسطح ملی کشور عزیزما افغانستان، ما را به آن وامیدارد تا در این خصوص تحقیقات زیاد داشته باشیم، تا بدانیم که سایر کشور های جهان از کدام منابع و مأخذ جهت تدوین و ساختار ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن در سطح ملی استفاده نموده و می نمایند. روی این ملحوظ برای مطالعه و تدقیق بیشتر در این خصوص، به مطالعه ساختارهای نظام های سیاسی کشورهای جهان و کتگوری بندی ایدیولوژیک دینی و مذهبی آنها بپردازیم. این کار می تواند ما را هر چه سريعتر به سرمنزل مقصود ما برساند.

در این مبحث هدف اصلی ما ریشه یابی و ادراک اذهان عامه افراد ساکن در کره خاکی نسبت به استفاده از ديپلماسی عامه و ابزار آن می باشد، نه بوجود آوردن تنشهای دینی و مذهبی؛ روی این ملحوظ ناگزیرهستیم به مطالعه خویش ادامه بدهیم.  نتایج حاصله از این کار بیشتر به ما کمک می نماید تا بدانیم که ریشه های اصلی استفاده از ديپلماسی عامه و ابزار آن، در کجا قرار دارد و چه کسی سازندۀ این فورمول به حساب می آید. هرگاه به نفوس شماری های غیررسمی ودقیق بعضی ازسازمانهای دولتی وغیر دولتی نگاه عمیق داشته باشيم، در خواهیم یافت که کشورهای جهان ازدیدگاه ایدیولوژیک دینی ومذهبی به چند دسته محدود تقسیم میگردند. دین مقدس اسلام، یکی از پرنفوذ ترین ادیان در جهان به حساب میرود، که هستۀ اصلی استفاده از ديپلماسی عامه ( فن مذاکره عامه) را برای تمام بشریت بیان و بخود اختصاص داده است. روی این ملحوظ می توان گفت که منابع و مأخد اصلی این فورمول در جهان اسلام را، معجزه سرورکاینات حضرت محمد ( ص) قرآن عظیم الشان، احادیث نبوی، اجماع و قیاس تشکیل میدهد.

ولی در اکثر کشور های بزرگ جهان، دوکتورین سیاست ملی، منابع و مأخذ علمی جهت تدوین ديپلماسی عامه واستفاده از ابزارآن درسطح ملی کشورهای شان را توانایی های اقتصادی، داشته های علمی و مسلکی، ایجاد سیستم خوب حکومتداری ( مدیریت خوب دولت داری)، استفاده از دستاورد های علمی و مسلکی افراد بشر که از زمان متمدن شدنش در روی زمین به دست آمده، محسوب میدارند. این نظریه درمیان دکتورین کشورهایی که در آن مسایل دینی و مذهبی به صورت بسیار حادش مطرح نمی باشد؛ همچنان این نظریات نزد دکتورین سیاست ملی کشورهایی که درآن نظام های سکولر، یعنی کشورهایی که دواصل اساسی (دین و سیاست) را از هم دیگر مجزا میدانند، به مشاهده میرسد؛ چون اکثر  اتباع این کشور ها را افرادى تشکیل میدهند که به ادیان آسمانی عقیده و ایمان ندارند.

 اما در قاره اروپا و امریکا، کلیساهاى دین مسيحیت با مبارزه طولانی توانستند رشته های اصلی و کنترول ديپلماسی عامه را تحت کنترول خود در آورند. با نهادینه شدن ديپلماسی عامه دین مسحیت در قاره های اروپا و امریکا، در روابط میان این دوقاره  تغییرات قابل توجهى به تصویر کشانیده می شود.  به وجود آمدن دیدگاه های مشترک نسبت به استفاده از ديپلماسی عامه وابزار آن، حتی موجب آن گردیده که کشور های قارۀ بزرگ به میان آید. این کشور ها نقطه توصل میان  شانرا  از برکت موجودیت نقطه اشتراک دراستفاده از ديپلماسی عامه عنوان می نمایند. همچنان قابل ذکر است که ادیان دیگر مانند بودیزم، هندوئیزم که از قرن هاست، در تلاش به دست گرفتن رشته های اصلی ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن، در کشور های شان هستند، تا حال به اندازه دیگر ادیان نتوانسته موفقیت های مزید را در این راستا کسب نمایند. طوریکه دیده می شود ديپلماسی عامه جهان اسلام، به ادیانى مانند یهودیزم و مسحیت نسبت به دیگر ادیان موجود در جهان اعتبار میبخشد. ولی این ادیان را در برابر ديپلماسی عامه اسلام نامکمل و منسوخ میداند، که بدون شک چنین هم است؛ اما ادیانى مانند هندوئیزم و بودیزم، این موضوع را یک نقطۀعطف برای نگهداری و حفظ ادیان شان در جهان میدانند و از هر زمانی دیگر در تلاش حفظ و افزایش تغییرات در آن می باشند؛ تا بتوانند آنرا مدرنیزه سازند. از جانب دیگر کمونیزم را به مثابه یک دیدگاه در جهان نمی توان فراموش کرد.

اما نظام سیاسی حاکم در جهان اسلام، تنها می تواند روی ساختار ابزار ديپلماسی عامه در مطابقت احکام دین مقدس اسلام با درنظرداشت توانایی های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، پیشرفت های نظامی و دستاورد های علمی افراد بشر که از زمان متمدن شدنش در روی زمین به دست آمده را مورد مطالعه دقیق قرار دهد. نه ديپلماسی عامه را (1) چون ديپلماسی عامه ( فن مذاکره عامه) برای جهان اسلام و تمام بشریت قبل از قبل بواسطه قرآن عظیم الشان تعیین و مشخص گردیده و دیگر جايی برای تغییر وتبديل در آن امکان پذیر نیست و هیچ قدرت و نیرويی نمی تواند در آن تغییرات را وارد نماید. دانستن این ديپلماسی عامه و یا (فن مذاکره عامه) بالای تمام مسلمین فرض عین می باشد، بخصوص برای آنعده از سیاسیون که در راستای نظام سیاسی و یا کادری علمی ابزار ديپلماسی عامه در جهان اسلام، قرار میگیرند.

در کتاب  ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن در سطح ملی و بین المللی که انشاءالله درمدت های دور ونزدیک دراختیارخوانندگان محترم قرار خواهد گرفت و همچنان در مبحثى که تحت عنوان استفاده از ابزارديپلماسی عامه وتطبیق آن در سیاست خارجی افغانستان که قبلاً در مجله ستوری وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی افغانستان به نشر رسیده، استفاده از ابزار ديپلماسی عامه در جهان به دوبخش تقسیم گردیده است:

ديپلماسی عامه و استفاده ازابزارآن درسطح ملی

ديپلماسی عامه و استفاده از ابزارآن درسطح بین المللی.

 همچنان ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن درسطح بین المللی به دوبخش تقسیم گردیده است:

ديپلماسی عامه  بین المللی اسلامی

 ديپلماسی عامه بین المللی غیر اسلامی.

موضوع بحث کنونی مایان را ديپلماسی عامه واستفاده از ابزار آن درسطح ملی تشکیل میدهد. بدین اساس، ديپلماسی عامه را نیز می خواهیم با عین ساختار در سطح ملی و بین المللی و ديپلماسی عامه  بین المللی را به دوبخش اسلامی و غیر اسلامی تقسیم نمایيم.

طوریکه  گفتیم (درکل دو دیدگاه عمده برای ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن  در جهان وجود دارد. یکی به سطح ملی و دیگر آن درسطح بین المللی، ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن، روز تا روز جایگاه خود را در قلوب افراد بشر درمی باید. ادعای پیروزی دکتورین این دیدگاه ها بر یکدیگر برسر زبانها، وقتگیرو غیر قابل پیشبينی است.  تأثیرات جدی را بر روابط میان افراد بشر بجا گذاشته است، بر خلاف دیدگاه های ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن  در سطح بین المللی با عین ساختار را می توان درسطح ملی کشورها مشاهده نمود؛ اما با تفاوت نسبتاً سختگیرانه و محافظه کارانه. از نظر صاحب نظران این دیدگاه، هر کشور مستقل و صاحب اقتدار ملی، می تواند ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن را برای تأمین امنیت، صلح و ثبات داخلی خویش انتخاب واستفاده نماید.

تحقیقات در خصوص دیدگاه های استفاده از ديپلماسی عامه و ابزار آن در سطح ملی ( داخلی) کشور های نهایت موثر و کارا و توأم با احترام به ارزش های دینی، مذهبی، رسوم و عنعنات، حفظ منافع ملی و ملی گرايی واقع گردیده به خصوص در بین کشورهای اسلامی. ولی دین مقدس اسلام مسلمانان را به اتفاق و اتحاد بین یکدیگر امر می نماید. این امرخود نشان دهندۀ آن است که ساختار اجتماعی در جهان اسلام نسبت به دیگر ادیان در جهان، به همزیستی مسالمت آمیز و ایجاد سازمان های بین المللی و اتحاد های بزرگ درسطح جهان اسلام مخالفت ندارد؛ تا مسلمانان بتواند کار ها را با تدبیر و شفافیت در  مطابقت به شریعت غرای محمدی به انجام رساند. اما با تأسف باید گفت که سیاستمداران جهان اسلام تا هنوز نتوانسته اند در پیروی ازاحکام دین مقدس اسلام(ديپلماسی عامه در جهان اسلام)، مرز های موجود بین کشور های اسلامی را از همدیگر بردارند.  ولی کشور های غیر اسلامی توانسته اند از ریفورم هايی که خداوند (ج) در قرآنکریم برای مسلمانان جهان بشارت داده است، استفاده اعظمی نمایند؛ چون مسلمانان در غفلت تمام زندگی شبا روزی خویش را در مبارزه و مخالفت های مذهبی، قومی ولسانی با یکدیگر سپری می نمایند.

هر گاه واقعبینانه به تمام مزایا و ابعاد این دو دیدگاه توجه شود، ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار در سطح ملی کشورها بخصوص در حال حاضر در بین کشور های اسلامی، نسبت به بین المللی بودن آن می تواند کارأ ومفید واقع گردد، نه ديپلماسی عامه را.(2) چون طوریکه در بالا به آن اشاره نمودیم، ديپلماسی عامه و یا(فن مذاکره عامه) در جهان اسلام،  قبل از قبل، از جانب قرآن عظیم الشان واحادیث نبوی، اجماع و قیاس علمای جهان اسلام بیان گردیده و بدون شک جای برای تغییرآن در سطح ملی و بین المللی وجود ندارد. کشور های اسلامی، نتها می تواند در خصوص استفاده از ابزار ديپلماسی عامه در مطابقت به احکام دین مقدس اسلام و پیشرفت های عصر و زمان با در نظرداشت توانايی های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دستاوردهای علمی افراد بشر که از زمان متمدن شدنش در روی زمین به دست آمده، را مورد مطالعه و بررسی قراردهند؛ چون تحولات و پیشرفت های روزافزون در جهان بخصوص درعرصه تکنالوژی نظامی، تکنالوژی معلوماتی که نقش بسزای درپخش اهداف سیاسی، نظامی، اقتصادی و مذهبی را دارا می باشد، بدون شک در اختیار یک عده از پیمان های مذهبی، سیاسی، نظامی و اقتصادی ازقبل ساخته شده که از اتحاد میان افراد بشر نشئت یافته، قرار گرفته است و کشور های مستقل جهان سوم بخصوص کشور های اسلامی که تا الحال روی نظریه ( کلمه دولت های مستقل) که از جمله اولین، قدیمی ترین و عالی ترین و بالاخره یگانه شخصیت ممتاز حقوق بین الملل به شمار می رود، باورمندند.  چون این کشور ها به این باوراند که دولت ها در واقع ایجاد کننده اولین حقوق بین الملل (ديپلماسی عامه بین المللی) که متشکل از فیصله های شورای امنیت و منشور سازمان ملل متحد می باشد ومهمترین شعب ديپلماسی عامه بین المللی را تشکیل میدهد و همچنان دولت های مستقل، به مثابه شخصیت حقوق بین الملل عمومی شناخته می شوند و این شخصیت ها در حقوق و مکلفیت ها با هم مساوی اند، در صورت هر گونه تخلف درسطح ملی در کشور های شان گردند. سازمان ملل متحد نمی تواند ديپلماسی عامه بین المللی را بر علیه آنها،  مورد استفاده قرار دهد واین کشورها به تحکیم و ثبات سیاسی درنظام های شان مصروف شدند. و دیگر هیچ گونه تحرک از خود نداشتند و حتی به استفاده از ديپلماسی دوجانبه توجه نکردند. پیوسته به مخالفت ها و تنشهای سیاسی میان یکدیگر پرداختند. درحالیکه کشورهای پیشرفته جهان با مطالعه دقیق و برداشت های متفاوت ديپلماسی عامه ازاستفاده ابزار آن درسطح بین المللی ( حقوق بین الملل) توانستند با استفاده از فرصت، گزینه های بهتر دیگری را که نه برخلاف ديپلماسی عامه بین المللی باشد نه هم در تزاد به آن،  به جسستجوی یافتن نقطه اشتراک در دیپلماسی عامه در سطح ملی و بین الحکومتی پرداختند تا بتوانند هدف مشترک خویش را در ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن دریابند،  دور هم جمع شده و برای نهادینه شدن ديپلماسی عامه، اولاً در سطح ملی و بین الحکومتی و در نهایت به سطح بین المللی، از هر زمانی دیگر تلاش و کار نمودند. طوریکه دیده می شود این کشور ها،  رفته رفته اهداف خویش را  یکی پی دیگربه معرض نمایش قرار میدهند.  همچنان با مطالعه تغییر احتمالی اوضاع درجهان می پردازند؛ تا درصورت مواجه شدن  با چالش ها و مشکلات، موفقانه ازعهدۀ این چالش ها برآیند تا این کشورهای قاره یی بزرگ بتواند برای به دست  آوردن اهداف مشترک شان کمک و مشترکاً کار نمایند.

ناگفته نباید گذاشت که دریکعده از سازمان های بین المللی، اصول و پرنسیب های اصل حاکمیت ملی کشور ها مطرح است. به گونه مثال می توان از جنبش عدم انسلاک یادآورشد. در جنبش عدم انسلاک، کشور ها نه به اساس داشتن یک ديپلماسی عامه بین المللی مجبور هستند، بلکه کشور های صاحب اقتدار ملی  با داشتن ديپلماسی عامه مستقل در سطح ملی به صورت مستقلانه دور هم جمع شوند. این کشورها به این باوراند که جستجو و تلاش برای یافتن یک ديپلماسی عامه مشترک توسط کشور های هم دین وهم مذهب در جهان، خلاف موازین و پرنسیب های ديپلماسی عامه بین الملل (حقوق بین الملل ) است؛ این کار می تواند باعث بوجود آوردن تنش های دینی و مذهبی گردد ونباید از دایره پرنسیب های ديپلماسی عامه بین المللی اخراج شد. باید حاکمیت ملی کشورها و انتخاب ساختار ديپلماسی عامه واستفاده از ابزار آن  و همچنان به حصول و پرنسیب های ديپلماسی عامه بین المللی(حقوق بین الملل) احترام قایل شد.

طوریکه پوهندوی نصرالله استانکزی آمردیپارتمنت حقوق خصوصی پوهنځی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل در دومین چاپ کتاب مبادی حقوق درصفحه 162 در خصوص دولت ها چنین تحریر داشته اند: کلمه دولت؛ از جمله اولین وقدیمى ترین، مهمترین و عالیترین و بالاخره یگانه شخصیت ممتاز حقوق بین الملل به شمار می رود؛ چرا که دولت ها در واقعیت ایجاد کننده اولین ديپلماسی عامه بین المللی( حقوق بین الملل عمومی) محسوب می گردند؛ اما این نکته قابل تذکر است که دولت های دارای حاکمیت کامل، به حيث شخصيت مکمل حقوق بین الملل عمومی به شمار می روند. بدین اساس بالاتر از دولت شخصیت دیگری در حقوق بین الملل عمومی وجود ندارد.

همچنان موصوف در خصوص سازمانهاى بین المللی چنین تحریر داشته اند: سازمانهای بین المللی به اساس اصول حقوق بین الملل عمومی، سازمانهای بین المللی به حیث شخصیت این حقوق توسط خود دولت ها به اساس یک توافق ایجاد شده باشد، به نام سازمان های بین الحکومتی شناخته می شود. بدین اساس گفته می توانیم که سازمانهای بین المللی عبارت از اتحاد دولت هاست که جهت رسیدن به اهداف عمومی و یا خاص تاسیس شده باشد؛ درحالیکه به طور مشترک این اهداف آن را پیش می برد و مکلف به رعایت اصول و یا اساسنامه سازمان می باشد. قابل یادآوری است که تمام دولت های مستقل، شخصیت حقوق بین المللی عمومی شناخته می شوند و این شخصیت ها در حقوق و مکلفیت ها با هم مساوی اند.

بدین اساس ديپلماسی عامه و استفاده از ابزار آن را می توان  به مثابه یک پدیده که موجب پیشرفت ها درجهان میگردد و همچنان موجب بوجود آمدن تنشهای دینی و مذهبی درجهان دانست. روی این ملحوظ باید به اصل پرنسیب های ديپلماسی عامه بین المللی (حقوق بین الملل) احترام قایل بود و هم به اصول پرنسیب های ديپلماسی عامه در سطح ملی کشورها؛  تا توانسته باشیم یک جهان عاری از کشمکش های خونین دینی و مذهبی وآزاد داشته باشیم.

دین مقدس اسلام، با زیبایی هايی که در ديپلماسی عامه آن نهفته، محراق توجه تمام اتباع کشور های مختلف جهان قرار گرفته است، سایر اتباع کشور های جهان روز تا روز از زیبایی های آن مستفید میگردد و بدون شک ديپلماسی عامه جهان اسلام، نقطه اشتراک میان مسلمانان جهان به وجود آورده است. با بوجود آمدن تعریف مشخص از ديپلماسی عامه در جهان، گفتگوهای مسالمت آمیز را میان تمدن های جهان بوجود آورده است. زمانیکه قرآن عظیم الشان برتری مسلمان را نسبت به مسلمان دیگر در تقوا می پذیردُ مشکل میان مسلمانان را برطرف می نماید و آنها را به برادری و برابری دعوت می نماید، جا را برای مخالفت میان مسلمانان هم در سطح ملی و هم درسطح بین المللی نمی گذارد و آنها را به مدارا در برابر یکدیگر امر می نماید.

 بالاخره به این نتیجه میرسیم که برای جلوگیری از تنشهای دینی و مذهبی در جهان، بهتر خواهد بود تا به اصل پرنسیب های ديپلماسی عامه و استفاده از ابزارآن درسطح ملی کشورها و همچنان به اصل پرنسیب های حقوق بین الملل(ديپلماسی عامه بین المللی) درسطح جهان احترام قایل شد؛ تا یک جهان عاری از جنگ و تنشهاى دینی و مذهبی و زورگویی های بی موجب نگردیم. انشا الله در آیندۀ نزدیک ديپلماسی عامه درافغانستان را مورد مطالعه و بررسی قرار خواهیم داد.

تحریر : کادرعلمی و مسلکی بنیاد غازی نایب امین الله خان

***
يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

Visits: 41