براساس آمارهای اخیر بانک جهانی، ٪٤٤  نیروی کار کشور، در سکتو زراعت مصروف هستند و عواید ٪٦٠ از خانواده ها نیز از طریق همین سکتور تمویل می گردد. رشد زراعت می تواند سالانه تا ١.٢ درصد در رشد اقتصادی کشور نقش داشته باشد، و همچنین می تواند در یک بازه(فاصله) زمانی میان مدت (حدود یک دهه)  ١.٢ میلیون  شغل ایجاد کند. بنابراین، افغانستان کشوری است که بخش اصلی اقتصاد آن، به محصولات و تولیدات زراعتی متکی است؛ بخشی که فعال بودن آن به شدت نیاز به مدیریت آبهای کشور دارد.

جایگاه آب و زمین در افغانستان

تخمین زده می شود که میزان بارندگی سالانه در افغانستان ١٦٣ میلیارد متر مکعب باشد که از آن میان، ٥٧ میلیارد آن آبهای جاری و ١٨ میلیارد متر مکعب آن، ذخایر زیر زمینی آبهای کشور را تشکیل میدهد و مابقی آن، به گونه های دیگری ذخیره، جذب و یا تبخیر می گردد. افغانستان دارای ۲۵ رودخانۀ بزرگ، صدها رود کوچک وهزاران جوی وقله های پوشیده از برف می باشد که یک ثروت بی بدیل به حساب می رود.

اما هم اکنون افغانستان از ٧٥ میلیارد متر مکعب آبهای خویش، تنها می تواند از ٢٠ میلیارد متر مکعب آن استفاده نماید.

از سوی دیگر، افغانستان یک کشور متکی به اقتصاد زراعتی می باشد و حدود هشتاد درصد شهروندان کشور، به زراعت و مالداری مشغول هستند که براساس گزارشها، ۳۱٪ درآمد ملی از محصولات زراعتی به دست می‌آید.  میزان زمین های قابل کشت در کشور، بیش از٩ میلیون هکتاراست که از این میان تنها ۴ میلیون هکتارآن تحت کشت  قرار دارد.

افزایش روزافزون نفوس و رونق زراعت در کشور، حکومت را ملزم می سازد که اراضی و منابع آبی کشور را به گونۀ درست و موثر مدیریت کند.

از سوی دیگر، توسعه اقتصادی به شدت به توسعۀ انسانی وابسته می باشد و توسعۀ انسانی بدون دسترسی به آب آشامیدنی صحی ناممکن است. به همین دلیل، هم اکنون تلاش های وسیعی در حکومت جریان دارد تا میزان و سطوح دسترسی شهروندان به آب اشامیدنی صحی، افزایش و گسترش پیدا کند.

 

سه سال اخیر و مدیریت منابع آبی

افغانستان در سه سال اخیر، جهت مدیریت منابع آبی و تبدیل کردن این ثروت حیاتی به سرمایه، هم در بخش تدوین مقرره ها و پالیسی سازی و هم در بخش مطالعات تخنیکی و اجرایی، گام های بزرگی برداشته است. دراین راستا علاوه بر وزارت انرژی و آب، وزارت های احیا و انکشاف دهات و زراعت و آبیاری نیز دربخش مدیریت آب ها، جهت فراهم کردن آب مناسب و کافی آشامیدنی و زراعتی در قرا و قصبات کشور، فعالیت های درخوری انجام داده اند.

الف- برنامه ریزیها

در راستای مدیریت و بهره برداری از این ثروت حیاتی، استراتیژی سکتور آب کشور تدوین یافته است که در راستای آن،

هم اکنون، کار مطالعات تخنیکی، دیزاین تفصیلی و ساختمان ٤٠ پروژۀ ذخایر آب روی دست می باشد و در کنار آنها، پروژ های خُرد و کلان دیگری که آب آشامیدنی صحی، کشاورزی وتولیدانرژی برق را فراهم می سازد، توسط نهادهای دیگر حکومت در حال کار می باشد که در بازه های زمانی درازمدت، میان مدت و کوتاه مدت نتایج آن محسوس خواهد بود. افغانستان در طی یک و نیم دهۀ اخیر، امکان سنجی و مفیدیت حدود ۱۱۱ بند آبی را  تحت مطالعه قرار داده است که برخی از آنها تکمیل شده و برخی نیز تحت کار قرار دارد.

افغانستان از طریق راه اندازی برنامه های ملی و طرح و ترتیب مقرره ها و پالیسی های ذیل، در تلاش است در راستای مدیریت منابع آبی و جلوگیری از مشکلات ناشی از فقدان مدیریت در این حوزه، گام های اساسی را بردارد:

1- برنامه ملی انکشاف منابع آبی (احداث پروژه های انکشافی بندهای ذخیرۀ آب)

2-   برنامه ملی بازسازی و اصلاح تاسیسات آبی (بازسازی سربندها و کانال ها)

3- برنامه تحکیم سواحل دریاهای کشور(تحکیم سواحل دریاها در سرتاسرکشور)

ب- اجرات و فعالیت ها

 افغانستان برای انجام مطالعات، فعالیت ها و کارهای بیشتر و بهتر جهت مدیریت آب، در بخش ذیل گام های اساسی برداشته است:

1. تعیین و تقسیم حوزه های آبی کشور:

برای مدیریت بهتر و بیشتر منابع آبی کشور، دولت منابع موجود را به پنج حوزۀ آبی ذیل تقسیم کرده است:
1ـ حوزه رود آمو: متشکل از رودهای واخان، کوکچه، کندز، اندراب، خنجان
2ـ حوزه رود شمال: متشکل از رودهای بلخاب، سرپل
3ـ حوزه رود غربی: متشکل از رودهای هریرود، مرغاب، شيرین تگاب، کشک، ادرسکن، کوشان، قیصار، گلران و خاشرود
4ـ حوزه هلمند: متشکل از رود های رود ارغنداب، غزنی، ترنگ، ارغستان و موسی قلعه.
5-  حوزه کابل: متشکل از رودهای گلبهار، پنجشیر، کابل، لوگر، کنر، علیشنگ و علینگار

1. ساخت بندهای آب گردان:

در سال گذشته، کار تدارکات ٤٠ بند ذخیره آب به ارزش حدود (٢.33) میلیارد دالر آغاز شده است که شامل مطالعات تخنیکی، دیزاین تفصیلی وساختمانی قرار دارند که پس از بهره برداری از این ذخایر، افغانستان قادر است نتایج ذیل را به دست بیاورد:

1. آبیاری  366190 هکتار زمین
2. بهبود آبیاری 230211.0 هکتار زمین
3.  ذخیرۀ 2035.0 میلیون متر مکعب آب

که برای صدها هزار فامیل ایجاد عواید، برای هزاران شهروندایجاد کار کرده و باعث بهبود و افزایش عواید داخلی خواهد شد و به میزان قابل ملاحظه ای فقر را در کشور کاهش خواهد داد.

ج-  دستاوردها:

برای رسیدن به اهداف تعیین شده، گام های اساسی در سالهای ١٣٩٤ و ١٣٩٥ برداشته شده و در سال جاری(١٣٩٦) نیز طرح ها و فعالیت های خوبی درحال اجرا می باشد که از جمله به موارد زیر اشاره می گردد:

1.  روند نصب استیشن های هایدرومیتیورولوجیکی، میتیورولوجیکی و برف سنج در سرتاسر کشور جهت اخذ ارقام دقیق آغاز گردیده است.
2. نقشه های هایدرولوجیکی سرتاسرکشور تهیه گردیده است
3.  ده ها کانال، سربندها پروژه های تحکیم سواحل دریاها جهت جلوگیری از ضایعات و استفادۀ موثر از آب اعمار/ بازسازی گردیده است.
4.  کار ماسترپلان در پنچ حوزه های دریايی آغاز گردیده است.
5.  احیاى ١٩٥٣ کیلومتر زیرساخت هاى آبیارى در پنج حوزه آبی کشور که منجر به افزایش قابل ملاحظۀ آب براى آبیارى بیشتر از ٥٢٠٠ هزار هکتار زمین زراعتى شده است.
6. تکمیل دیزاین پرژه گیمبری(ننگرهار) به منظور آبیاری ٣٥ هزار هکتار زمین زراعتی
7.  نهایی شدن سند مبانی دیپلماسی آب جمهوری اسلامی افغانستان
8.    طرح و ترتیب مسوده پالیسی آبهای فرامرزی
9. ترتیب مسوده پالیسی آبهای زیرزمینی
10.  ترتیب مسوده پالیسی و استراتیژی ظرفیت سازی سکتور آب
11.  ترتیب پالیسی اداره یا مدیریت منابع آب
12.   ترتیب مسوده مقررۀ بستر و حریم منابع آب وتاسیسات آبی
13.  طرح ایجاد اداره تحکیم سواحل دریای آمو
14.  طرح احیا و بازسازی کاریزها.

يادداشت: این مقاله بيانگر نظر نویسنده است، پژواک در قبال آن مسووليتى ندارد.

Visits: 142